بازرگان خوب، بازرگان مرده است

 یا استفاده‌ی بهینه از نگرش خودی-غیرخود  

 

حضور مهندس بازرگان در سریال روزگار قریب، عجیب و راهگشا بود. عجیب از آن جهت که مهندس بازرگان جزو افرادی بود که سالها از پوشش خبری در رسانه‌ی ملّی محروم بود و راهگشا بودنش هم به دو دلیل است. اوّل اینکه نشانه‌ی بازشدن اندک فضا در این رسانه است که امید روزهایی بهتر را می‌دهد و امّا دوّم:

دوّم به این دلیل که افقی جدید پیش روی کسانی که با کلیّت حرکت اجتماعی سه دهه‌ی اخیر موافقند ولی نقد خود بر روال امور را نیز دارند، باز می‌کند. این گونه هنرمندان منتقد تا کنون از حضور در صداوسیما ابا می‌کردند ولی اگر تحلیلی که می‌کنم درست باشد، آنها می‌توانند و باید در امتناع خود تجدید نظر کنند. ابتدا سه نکته:

1. علی اشرف درویشیان داستانی نوشته بود که در آن سفره‌ای متعلّق به سنّت مذهبی هم بود( احتمالاً سفره‌ی حضرت عبّاس) و یکی از مواردی که  اداره‌ی ممیّزی برای سانسور زیر آن خط کشیده بود، همین مورد بود. وقتی با تعجّب پرسید که آخر این که رسم مذهبی‌هاست، جواب شنید که درست است ولی چنین چیزی را« تو» نباید بگویی. ناگفته پیدا بود که به غیرخودی‌ها اطمینان نداشتند و این احتمال را می‌دادند که قصد گوشه و کنایه زدن در میان باشد.

2. این را بگذارید کنار آنچه یکبار به نقل از مرحوم« پیام امروز» آوردم که یکی از حواریان رفسنجانی در زمان خاتمی به دیپلماتی کانادایی در گفت‌و‌گویی دوستانه گفته بود که ما می‌توانیم بگذاریم روابط ایران و آمریکا بهبود یابد ولی الآن نه، چون امتیاز آن در سبد کس دیگری قرار می‌گیرد. باز هم یعنی خودی و غیرخودی.

3. روزهای اخیر حوزه‌ی هنری درگیری‌هایی با وزارت ارشاد در انتشار بعضی نوارها که امکان عرضه‌ی آن توسّط دیگران کم یا ناممکن است و برگزاری برخی کنسرت‌ها داشته است. باز به سابقه‌ی این نهاد در ساخت فیلمهایی مثل« آدم برفی» نگاه کنیم می‌توان به این نتیجه رسید که باز هم خودی‌ها می‌توانند حرفهایی بزنند که غیرخودی‌ها نمی‌توانند.

               

با این سه مقدّمه به نظرم بتوان این نتیجه را گرفت که فارغ از جهت‌گیری‌های سیاسی و محدودیّتهای صداوسیما بتوان از خودی بودن این ارگان استفاده کرد و حرفهایی را زد که جای دیگر امکان ندارد. پس از اوّلین نمایش بازرگان احتمال دیدن فیلمی درباره‌ی او در سینما بسیار زیاد خواهد بود؛ همین طور است مصدّق و دیگران و همینطور دیگر عرصه‌ها. به این می‌گویند استفاده‌ی بهینه از تئوری نادرست خودی و غیرخودی. رضا بابک با گریم مناسب این نقش را بازی کرده است و عیّاری در مصاحبه با شهروند گفته که تازه این خیلی هم کم است، چون خانواده‌ی قریب و بازرگان بسیار به هم نزدیک بوده‌اند به طوریکه یک شب در میان خانه‌ی هم بوده‌اند. عیّاری راه را باز کرده است. شاید هم یکی از دلایل توفیق او شباهت لقب وی به سرسلسله‌ی عیّاران باشد و الله اعلم.