علی در حدیث دیگران

                                                                                                  چهارشنبه ۸ شهريور ۱۳۹۱

 

مجموعه‌ی عمر بن خطّاب در حال پخش از رسانه‌های عربی است. دو موضوع باعث اعتراض بعضی‌ها در ایران شده است، یکی همکاری برخی عوامل ایرانی با آنان و دیگری نوع روایت تاریخی این پی‌دار. به گمانم می‌توان –فعلاً و تا اینجای کار- داستان را جور دیگر هم دید. بسیاری از مبلّغین مذهبی شیعی وقتی به کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس می‌رفتند می‌دیدند که بسیاری اصلاً از واقعه‌ای به نام «غدیر خم» خبر ندارند و حالا نمایش این اتّفاق بدون اشاره به جمله‌ی معروف «من کنت مولاه...» خود پیشرفتی است و بیننده با فهمیدن اینکه آیه‌ی «فإن لم تفعل فما بلّغت رسالته» برای همین جریان نازل شده کنجکاو می‌شود که چه چیزی در این گردهمایی بوده که نبودنش رسالت را ناتمام بلکه ناکام می‌گذاشته است. خوشبختانه سرنخهای کافی در منابع اهل سنّت برای جستجوی آنان وجود دارد. نشان دادن حضرت علی را هم بعضی عالمان شیعی خلاف شرع نخوانده‌اند ولی بیشتر توصیه به رعایت احترام می‌کنند و گرنه داوود میرباقری و برخی کارگردانان دیگر شیعه نیز متمایل به نشان دادن معصومان هستند. اینکه پیامدهای این نمایش خوب خواهد بود یا نه بعدها آشکار می‌شود. 

تا جایی که به بحث ما مربوط می‌شود دستکم دو نوع تحریف می‌توانیم داشته باشیم یکی عوض‌کردن روایت یک رخداد است و دیگری ناقص روایت کردن آن. گروه ایرانی را نمی‌توان به دلیل روایت ناقص واقعه‌ی غدیر برای شرکت در ساخت این مجموعه مقصّر دانست چون همین مختصر هم می‌تواند جرقّه‌ای شود برای کنجکاوی کسانی که دغدغه‌ی حقیقت دارند. در ضمن، همکاری گروه شیعه در ساخت سریال اهل تسنّن، گامی در جهت اتّحاد است آن هم در صورتی که بسیاری از تندروان سلفی به دنبال معرّفی غلط شیعه هستند. 

  

در نقد یک فرقه، گروه یا عقیده، ارجاع به منابع مخالفان آنان آسانترین کار است امّا اگر منبع از خود آن گروه انتخاب شود حتماً سندیّت بهتری دارد. واقعه‌ی غدیر فقط از زبان خلیفه‌ی اوّل بارها روایت شده است. اشاره به منابع آن روایت و برخی گفته‌های خلفای دیگر درباره‌ی امیرمؤمنان خالی از فایده نیست.

   

۱- حدیث غدیر به همراه جمله‌ی «من کنت مولاه فعلیّ مولاه» فقط از طریق ابوبکر در کتابهای متعدّدی آمده است که از آن جمله‌اند: «حدیث الولایه»، ابن عقده متوفّی ۳۳۳ (به هنگام نقل اسامی ۱۰۵ صحابی از جمله ابوبکر). «نخب المناقب»، ابوبکر جعابی متوفّی ۳۵۶ (جایی که نام ۱۲۵ صحابی از جمله ابوبکر را برمی‌شمرد). «حدیث غدیر»، منصور لآلی از اعلام قرن پنجم هجری. «اسنی المطالب»، شمس‌الدّین جوزی شافعی.

۲- ابوبکر: از رسول خدا شنیدم که می‌گفت:« هیچ کس جز با اجازه‌ی علی حقّ عبور از صراط را ندارد» (ذخائر العقبی ۷۱، الصواعق المحرقه، ابن حجر ۷۵، اسعاف الرّاغبین، ابن صبان مصری ۱۷۹ و...)

۳- ابوبکر گفت که پیامبر خیمه‌ای داشت که در آن علی و فاطمه و حسن و حسین بودند پس گفت: «ای مسلمانان من با هر که با ساکنان این خیمه آشتی باشد آشتی هستم و هرکه با آنان سر جنگ داشته باشد سر جنگ دارم و دوست دوستان آنان هستم ...» (الرّیاض النظره، محب‌الدّین طبری ۱۳۶ بیروت، مناقب خطیب خوارزمی۲۱۱)

۴- ابوبکر به رسول خدا گفت که درباره‌ی چه کسی گفته‌ای که «کدامیک از شما در علمش آدم و در فهمش نوح و در حکمتش ابراهیم است؟» و او جواب داد که او اباالحسن علی بن ابیطالب است. (مناقب ۴۴ و ۴۵، ارجح المطالب، حافظ ابن مردویه ۴۵۴)

۵- عمر بن خطّاب گفت که شنیدم رسول خدا پس از اینکه بین اصحابش پیمان برادری بست به علی گفت:«تو برادر من و من برادر توام، پس اگر کسی با تو همكلام شد به او بگو من بنده‌ی خدا و برادر رسولش هستم و کسی پس از من این ادّعا را نکند جز اینکه دروغگو باشد».(فضائل الصّحابه، ۲/۶۱۷، الرّیاض النّظره، ۲/۱۲۲)

۶- عمر بن خطاب: از رسول خدا شنیدم که به علی می‌گفت: «... تو اوّلین کسی هستی که ایمان آوردی، داناترین مؤمنانی به ایّام‌الله و باوفاترین آنها به عهد خدا و بلاکش‌ترین آنان. تو کمک من و غسل‌دهنده و دفن‌کننده‌ی منی که پیشتاز مقابله با هر سختی و دشواری هستی و پس از من کافر نخواهی شد...»(کنز العمّال، ۱۳/۱۷۷، تاریخ دمشق، ابن عساکر دمشقی ۱/۱۳۲، الرّیاض النّظره ۲/۱۸)

۷- عمر بن خطّاب: شنیدم که رسول خدا گفت: جایگاه علی نسبت به من مانند هارون به موسی است جز آنکه پیامبری پس از من نخواهد بود» (الکامل فی الجرح و التّعدیل، عبدالله بن عدی ۱/۳۰۱، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، ابن حجر عسقلانی ۷/۷۴ این حدیث را از عمر و سیزده نفر دیگر نقل می‌کند، ، مقتل الحسین علیه‌السّلام، خطیب بغدادی۴۸ این حدیث را از عمر و بیست و چهار صحابی نقل می‌کند و...)

۸- عمر بن خطّاب: رسول خدا گفت: «هر سبب و نسبی روز قیامت قطع می‌شود مگر سبب و نسب من» (فضائل الصّحابه، ابن حنبل ۲/۶۲۵، مستدرک، حاکم نیسابوری ۳/۱۴۳، شواهد التّنزیل، حسکانی ۱۷۷)

۹- عمر بن خطّاب به علی در روز غدیر گفت که به تو تبریک می‌گویم که مولای من و هر مسلمانی شدی (مسند ابن حنبل ۴/۲۸۱ در چاپ شش جلدی، تفسیر محمّد جریر طبری ۳/۴۲۸ ، ملل و نحل شهرستانی، ۱/۱۹۱، مفاتیح الغیب فخر رازی۳/۴۴۳ ذیل تفسیر آیه‌ی «یا ایّهاالرّسول بلّغ...»)

۱۰- عمر بن خطّاب گفت که پیش از وفات حضرت رسول، سلمان از وی پرسید که آیا وصیّت کرده‌ای؟ پیامبر گفت که من به علی وصیّت کردم که فاضلترین کسی است که پس از خود به جا می‌گذارم» ( کوکب الدّری، ترمذی، ۱۳۳، المناقب المرتضویّه، ترمذی، ۱۲۸، ینابیع المودّه، ۳۰۱)

۱۱- ابوبکر گفت: رهایم کنید که تا علی در میان شماست، من بهترین شما نیست. (لسان المیزان ذهبی ۱/۵۰۰ طبع مصر)

۱۲- عمر بن خطّاب به ابن عبّاس گفت: به خدا سوگند که علی در میان شما به این امر (خلافت) در مقایسه با ابوبکر و من اولی بود. (محاضرات راغب ۷/۲۱۳)

۱۳- عثمان از عمر و او از ابوبکر نقل کرد که گفت از رسول خدا شنیدم: «خدا از نور وجه علی فرشتگانی آفرید که تسبیح و تقدیسش می‌کنند و ثوابش را برای محبّان علی و فرزندانش می‌نویسند» (مقتل الحسین، خوارزمی ۹۷، مناقب خوارزمی ۲۳۶)

۱۴- معاویه به سعد بن ابی وقّاص گفت که اگر آنچه من از رسول خدا درباره‌ی علی شنیدم تو هم شنیده بودی، تمام عمر کمر به خدمت وی می‌بستی.( مروج الذّهب مسعودی ۱/۶۱، تذکرة الخواص، ابن جوزی ۱۹)

     

روایات و منابع بیشتر در: الإمام علی من لسان الصّحابه، ناشر: برکات اهل‌البیت (ع)،۱۴۲۹، سیّد مهدی معلّم.