امضای خونین ناجی العلی

    

ناجی سلیم حسین العلی، در سال 1936 در روستای الشجره واقع در الجلیل شمالی در فلسطین متولد شد. در سال 1948 خانواده ناجی العلی به همراه اهالی روستا به سوی لبنان (بنت جبیل) رانده و پس از آن به اردوگاه «عین الحلوه» در شرق شهر صیدا پناهنده شدند. در سال 1957 پس از آنکه در رشته مکانیک دیپلم گرفت به عربستان سعودی رفت و دو سال آنجا بود و در همین زمان در اوقات فراغت شروع به طراحی کرد. وی طی سالهای 1960 -1961 به همراه چند تن از دوستانش در جنبش ملّیّون عربستان نشریه‌ای سیاسی به نام الصرخه( فریاد) را به شکل دستنویس منتشر کرد و سپس در سال 1960 به مدت یک سال وارد آکادمی طراحی لبنان شد اما به دلیل تحت تعقیب بودن از سوی پلیس لبنان، دوره‌ی تحصیلی او ناتمام ماند و باقیمانده‌ی سال تحصیلیش را در زندانهای پادگانهای لبنان بازداشت بود. پس از آزادی از زندانهای لبنان روانه شهر صور شد و 3 سال در مدرسه الجعفریّه، متعلق به شیعیان این کشور با«امام موسی صدر» همکاری کرد و در این مدرسه به تدریس پرداخت. سپس در سال 1963 به کویت رفت و در مجله «الطلیعه» این کشور تحت عناوین طراح و خبرنگار و با هدف جمع‌آوری پول برای تحصیل هنر در قاهره یا ایتالیا مشغول به کار شد. تا پایان سال 1975 در روزنامه «السیاست» کویت کار کرد و در این سالها شخصیت معروف حنظله را در طرحهایش آفرید و ریاست انجمن کاریکاتوریستهای عرب را نیز در سال 1979 به دست آورد. طرحهای ناجی العلی در دهها نمایشگاه در جهان عرب و کشورهای جهان به نمایش درآمد. 3 کتاب از گزیده طرحهایش طی سالهای 1976، 1983 و 1985 منتشر شد. ناجی آماده انتشار چاپ کتاب چهارم بود که مهلت نیافت. وی در طول زندگی اش بیش از 40 هزار کاریکاتور منتشر کرد و دو سال پیاپی(1979 و 1980) برنده‌ی جایزه نخست نمایشگاه هنرمندان عرب شد. روزنامه‌ی «آساهی» ژاپن، وی را از میان  10 کاریکاتوریست  برجسته‌ی جهان به عنوان نفر اول برگزید.   

  

العلی در 22 جولای سال 1987 در لندن و به هنگام رفتن به دفتر روزنامه‌ی القبس ترور شد و پس از 38 روز اغما، 29 آگوست همان سال درگذشت. پس از شهادت «ناجی العلی» به پاسداشت نام او مرکز فرهنگیی در شهر بیروت با عنوان «مرکز فرهنگی ناجی العلی» ایجاد گردید و روزنامه «السفیر» نیز مسابقه کاریکاتوری به نام وی برگزار کرد. در سال 1988 نیز اتحادیه بین المللی ناشران روزنامه ها در پاریس، ناجی العلی را یکی از بزرگترین کاریکاتوریستهای جهان دانست و جایزه «قلم طلای آزادی» خود را به او داد که این جایزه در ایتالیا به همسر و فرزندش خالد تحویل داده شد. ناجی العلی اولین روزنامه نگار و طراح عربی است که برنده این جایزه شد. در سایت «ناجی العلی» از قول وی می خوانیم: من با حل و فصل مشکلات (با صهیونیستها) موافقم؛ اما با سازش نه! من موافق آزادی فلسطین هستم، فلسطینی که تنها به کرانه باختری و نوار غزه منحصر نمی‌شود. کبوتر و شاخه زیتون، نشانه صلح است و تمام جهان این نشانه‌ها را می شناسند امّا همه نسبت به حق قانونی ما درخصوص فلسطین ناآگاهند. اگر انگشتان دستانم را قطع کنند، با انگشتان پاهایم طراحی خواهم کرد. در جوانی دوست داشتم در عرصه‌ی نمایش کار کنم و خواستهای بحق خودم را فریاد بزنم ولی شرایط موجود، من رابه سوی روزنامه‌ها کشاند و در این زمان احساس کردم کاریکاتور بهترین وسیله برای بیان نظراتم است. کاریکاتور تنها یک اعلامیه نیست بلکه وظیفه دارد تشویق کند و بشارت بدهد. بشارت بدهد از آینده و آرزوها را بیان کند. کاریکاتوریستها وظیفه دارند فاصله میان مردم و حکومتها را از میان بردارند. بیننده‌های من نباید تنها با دیدن طرحهای من تفریح کنند؛ بلکه این آثار باید آنان را به اندیشیدن وادارد. تنها خط قرمز در برابر طراحی من، تسلیم در برابر اسراییل بوده و «حنظله» نماد تلخیهای آغاز راه است. او را چون کودکی فلسطینی در نظر گرفتم که به مرور زمان، آگاهیش فزونی می‌یابد. من معنای مانورهای سیاسی را نمی‌فهمم من اصلاً سیاست را نمی‌فهمم و به نظر من تنها راه حل موضوع فلسطین تفنگ است.

    

حنظل، تلخ‌ترین نوع گیاه از تیره‌ی گیاه صبر است که در فلسطین، اردن و شامات می‌روید. سر کودک 10 ساله‌ی فلسطینی که بعدها به نماد فلسطین در آثار العلی تبدیل شد شبیه این گیاه است که معنای آن مقاومت تلخی است که آرامش و آتش‌بس نمی‌شناسد و به همین دلیل است که حنظله در هیچ یک از کاریکاتورهای العلی، چهره‌ی خود را به سوی مخاطبان برنمی‌گرداند مگر در زمان پیروزی‌های بزرگی چون جنگ الکرامه بر صهیونیست‌ها و نیز عقب‌نشینی رژیم اسرائیل از بیروت. در کاریکاتورهایی هم که اثری از حنظله دیده نمی‌شود، العلی سران کشورهای عربی و سازمان‌های بی‌غیرت جهان عرب را مخاطب قرار داده تا پیام ملت فلسطین را به گونه‌ای رک و مستقیم به آنها برساند. حنظله نخستین فلسطینی است که سنگ پرتاب کرد؛ پرتابی نمادین که بعدها به انقلاب سنگ و انتفاضه در فلسطین انجامید.  

برای مطالعه‌ی بیشتر:
1. سایت ناجی العلی
2. ناجی العلی در ویکی‌پدیا
3. 40 کاریکاتور از ناجی العلی
4. نوشته‌ی آوینی درباره‌ی ناجی العلی
5. معرّفی کتاب: ناجی العلی ( ماهر الیوسفی، ترجمه‌ی حجّت رسولی)