بازگشت به گذشته محال است

                                                                                                       دوشنبه‌ ۲۹ خرداد ۱۳۹۱

  

۱- فیلسوفان اسلامی اصلی دارند که می‌گوید «لا تکرّر فی الوجود». ما بین دو بی‌نهایت ِازل و ابد هستیم و هیچ دو لحظه‌ی تکراری در جهان وجود نداشته و نخواهد داشت یعنی به هیچ گذشته‌ای نه می‌توان بازگشت و نه چنین ادّعایی مطلوب است. هر اتّفاق و رخدادی فرزند زمان و مکان ویژه و دیگر شرایطی است که عیناً ممکن نیست تمام آن تکرار یا بازسازی شود. این از وجه اوّل، یعنی چنین بازگشتی اصلاً «ممکن» نیست. گذشته از آن درباره‌ی وجه دوّم می‌توان گفت که چنین  بازگشتی «مطلوب» هم نیست یا دستکم کسانی که در پی آن بودند به نتایج خوبی نرسیدند. تلاش برای بازگشت به فضای صدر اسلام به سلفی‌گری رسید که پیامدهای این گونه انجماد اندیشه را در کشورهای پیرامون خود مشاهده می‌کنیم. نمی‌توان به دهه‌ی شصت بازگشت، نمی‌توان به انقلاب بهمن بازگشت، نمی‌توان به ایران پیش از انقلاب یا پیش از اسلام بازگشت، نمی‌توان...الخ. 
    
۲- نمی‌توان به دوّم خرداد بازگشت. این را به همراهان جنبش سبز نمی‌گویم- چون اصلاً در پی آن نیستند-، این را به کسانی می‌گویم که هنوز خود را اصلاح‌طلب می‌دانند. اوّلاً این اشکال که «دوّم خرداد تمام بالقوّگی خود را تا تحصّن مجلس تمام کرد» باقیست. ثانیاً دوّم خرداد بیش از آنکه محصول شناخت مردم از چیزی به نام اصلاح‌طلبی باشد، نفی خواست حاکمیّت و امید به تغییر از راه صندوق رأی بود، آیا با تجربه‌ی دو انتخابات گذشته چنین امیدی به صندوقها باقیست؟ ثالثاً رأی دوّم خرداد، رأی به شخص خاتمی هم بود. یعنی هرکسی با برچسب اصلاح‌طلبی امکان رأی‌آوردن نداشت، چنانکه بعدها مصطفی معین توفیقی نیافت. اصلاح‌طلبان کسی را با وجهه‌ی او ندارند مگر اینکه باقی‌مانده‌ی پایگاه اجتماعی خاتمی را بخواهند هزینه‌ی انتخابات آینده کنند که... بهتر است از گمانه‌زنی پیرامون فرجام آن بپرهیزم.

دو نکته در همین زمینه: یکی اینکه کسانی که شعار تکراری و اشتباه «بازگشت به دو خرداد» را سرلوحه‌ی خود می‌کنند، بهتر است کمی به تجارب دیگران در این زمینه دقّت کنند. به شکل جدلی می‌توان گفت که اگر بازگشت به دوّم خرداد ممکن باشد، بازگشت شورای نگهبان و سپاه و اطّلاعات هم به روشهای گذشته - بدون تکرار آن اشتباهها- ممکن است.

دوّم اینکه با گذشت زمان، مرزبندی بین جنبش سبز و اصلاح‌طلبی لازم‌تر می‌شود. ولایتمداران دوآتشه به علی لاریجانی «ساکت فتنه» می‌گویند، شاید بد نباشد کسانی که در حمایت از جنبش سبز چیزی نگفتند و حرکتی نکردند نیز مشخّص شوند.

   

۳- به خرداد هشتادوهشت هم نمی‌توان بازگشت. این را به شورای هماهنگی راه سبز می‌گویم. تکرار راهکارهای گذشته مثل دعوت به حضور در اماکن عمومی و... شکست‌خورده و بی‌فایده است. جنبش سبز هرچه دارد از نوآوری و ابتکار دارد. تمام اتّفاقات سبز گذشته در حالی رخ داد که حاکمیّت انتظار آن را نداشت و حالا برای آینده حتماً باید به فکر ابداع جدیدی بود. بازسازی اتاقهای فکر، استفاده از پیشنهادهای همه‌ی فعّالان سبز و راه‌اندازی رسانه‌های قویتر، چندتا ازاین راههاست. جنبش سبز به طور مشخّص به یک شبکه‌ی ماهواره‌ای تمام وقت پرمایه و یک سایت فراگیر که امکان لینک‌گذاری، مطلب‌نویسی، نظردهی و همفکری گروهی سبزاندیشان را فراهم کند نیازمند است. گفته‌ی ایندیرا گاندی را چند وقتی است تکرار نکرده‌ام: «برای رسیدن به مقصدی که تا كنون به آن نرسیده‌ایم، باید از راههايی برویم که تا به حال نرفته‌ایم».