حاشیه‌ای بر یک شعار

                                                                                                    دوشنبه ۲۷ شهريور ۱۳۹۱

این شعار را در یکی از شبکه‌های ماهواره‌ای ایران دیدم، تعجّب کردم و ترسیدم. گویا این شعار را در این چند روزه، نه تنها در بعضی کشورهای عربی، بلکه اروپا و استرالیا و جاهای دیگر هم سر داده‌اند که بعید می‌دانم پیش از این با این صراحت و وسعت دیده شده باشد. این رخداد، پرداختن بیشتر به موضوع زیانهای ناخواسته‌ی آزادی بیان مطلق را واجب می‌کند؛ هرکسی در حدّ خود. ممکن است کسی بگوید همینها و شعاری که سر می‌دهند هم از نتایج آزادی بیان است و من می‌گویم اتّفاقاً همین هم بد است. نه تنها ساختن تصاویر متحرّک یا ساکن برای تحریک افراد مطلوب نیست -و لااقل برای تعریف و تحدید آن باید فکری کرد-، بلکه سردادن چنین شعارهایی در خیابانهای اروپا نیز مضرّ است. ابراز علاقه به اسامه، از سلام هیتلری دادن فلان بازیکن فوتبال بسیار بدتر است. آن فوتبالیست فقط ادا درمی‌آورد (هرچند بسیار زشت) امّا این یکی ممکن است با کمی تحریک بیشتر، خودش هم دست به کار شود و اسامه‌بازی در بیاورد. باز هم کسی -به پیروی از چامسکی مثلاً- ممکن است بگوید که مگر دخالت اسامه در حوادث یازده سپتامبر محرز شد؟ من می‌گویم به فرض که نشده باشد امّا او کم در افغانستان شر به پا نکرد. تازه این جماعت خشمگین کدام اسامه را مدّ نظر دارند؟ همان که آن برجهای كذايی را فروریخت و همین کافی است.

  

دستکم دو جور می‌توان نگران مضرّات ناخواسته‌ی آزادی بیان بود، یکی با توجّه به اثر منتشرشده و محتوای آن که در جای خودش لازم است و یکی با توجّه به واکنشهایی که برمی‌انگیزد. در سلسله بحثهایی که در زمان جنگ غزّه داشتم، گفتم که زشتی قساوت اسرائیلیان به جای خود، کسانی که می‌دانستند موشک‌پرانی آنان به چه نتیجه‌ی فاجعه‌باری می‌انجامد و آن کار را کردند هم در آن ویرانی و کشتار مسؤولند. سؤال: اگر چندی بعد، کسی با هر انگیزه‌ای بخواهد فیلم دیگری با کارکردی مشابه یا حتّی محتوایی زننده‌تر بسازد، با توجّه به حضور اینهمه نیمچه‌اسامه در جهان، آیا باز هم باید از وضع فعلی دفاع کرد؟ این سؤال، جوابی بیش از كوششهای نظری موجود می‌طلبد.