منطق فازی -۳

هاشمی و انتخاب رهبر                                                                        ‌دوشنبه ۲۷ دی ۱۳۹۵

       

    

اگر جمله‌ی «امشب چهار نفر مهمان داریم» درست باشد، جملات زیر همه نادرستند:

امشب سه نفر مهمان داریم

امشب دو نفر مهمان داریم

امشب یک نفر مهمان داریم

امشب مهمان نداریم

ولی همه می دانیم که درجه ی نادرستی جملات بالا یکسان نیست. مثلاً خانم خانه برای تدارک غذا اگر پیش‌بینی چهارنفر به علاوه‌ی اهل خانه را کرده باشد جملات یک و -تا حدودی- دو برایش مشکلی ایجاد نمی‌کنند چون با همان مقدار غذا می‌توان مهمانی را اداره کرد ولی دو جمله‌ی پایانی باعث دردسر می‌شوند. پس درستی و نادرستی، نسبی و فازی است.

  

باز هم فرض کنید که شما چهار نفر را ملاقات کرده‌اید و به عنوان گزارش به دیگری بگویید که من آقایان سعیدی و حمیدی را دیدم در حالیکه شما وکیلی و مجیدی را هم دیده باشید. شما –طبق عرف- دروغ نگفته‌اید ولی راست هم نگفته‌اید. حالا اگر آقایان وکیلی و مجیدی افراد بی‌اهمّیّتی باشند مثلاً مستخدم، راننده یا محافظ دو نفر اوّل باشند،‌ این نگفتن خیلی به چشم نمی‌‌آید ولی اگر از لحاظ مقام و موقعیّت در حدّ آن دو باشند مسلّماً دروغ شما،‌«دروغ‌تر» است. اگر اهمیّت آنان بیشتر باشد که دیگر نمی‌توان جز فریبکاری آگاهانه نامی برایش پیدا کرد.

عمل هاشمی رفسنجانی در روز انتخاب رهبر دوّم برای نظام سیاسی ایران از همین دست است. اگر این روایت از گفته‌های مرحوم توسّلی را درون پرانتز بگذاریم، دستکم سه نفر از دید رهبر فقد ایران شایسته‌ی رهبری بودند: اکبر هاشمی رفسنجانی، سیّدعبدالکریم موسوی اردبیلی و سیّدعلی خامنه‌ای. صورت درست این بود که کسی مانند سیّداحمد خمینی بیاید و نام هرسه نفر را بگوید و خبرگان را در انتخاب آزاد بگذارد. با این وصف یا خبرگان رهبری شورایی را بر اساس همین سه نفر انتخاب می‌کردند یا یکی از این سه نفر را. اینطور بخت رهبر فعلی برای رهبری یک به چهار بود. یا اینکه خود هاشمی (با توجّه به اینکه تمایلی به رهبری نداشت) نام دو نفر دیگر را می‌گفت که در این صورت بخت رهبر فعلی یک به دو بود. گویا برای رهبری موسوی اردبیلی (که فقیه‌ترین فرد بین سران قوا بود) رأی‌گیری می‌شود و رأی نمی‌‌آورد. اگر هاشمی مشخّصاً او را برای نقل خاطره انتخاب می‌کرد به احتمال نزدیک به یقین موسوی اردبیلی برای نزدیک سه دهه رهبر ایران می‌شد و با توجّه به مراقبتهای پزشکی که از رهبر می‌شود شاید الآن زنده بود. هاشمی امّا راهی را که خود صلاح می‌داند انتخاب می‌کند و به شکلی انحصاری فقط یکی از سه نفری را که آیت‌الله خمینی نام برده بود،‌ به خبرگان معرّفی می‌‌کند و بعدش را همه می‌دانیم. نمره‌ی کار او از لحاظ معیارهای عقلی و منطقی بسیار پایین است و ثمره‌ی عملی آن را هم تاریخ مشخّص خواهد کرد.

پیشین: منطق فازی -۲