حجّاریان و نومحافظه‌کاری

                                                                                                   سه‌شنبه ۱۲ تیر ۱۳۹۷

    

    

سعید حجّاریان همیشه از پیشروان جریان اصلاحات بوده و تحلیلها و پیش‌بینی‌هایش یکی دو قدم از دیگر اصلاح‌طلبان جلوتر. آنچه وی را در این چندساله کهنه و بدون حرف نو کرده، نه تغییرات او بلکه تغییرات جامعه است. از سال ۸۸ به بعد جریان اصلاح‌طلبی - نه به مثابه‌ی شرح لفظ- بلکه به عنوان یک هویّت ویژه‌ی برآمده از دوّم خرداد، کارآمد و توانا نیست و با ظهور جنبش سبز نسخ شده است. هرگونه تلاش مُبدعانه در این گفتمان ِبه‌بن‌بست‌رسیده ناممکن است پس حجّاریان هر قدر هم تلاش کند، باز به جایی نمی‌رسد مگر اینکه جایگاه اندیشگی خود را عوض کند. از همین روست که وی با اینکه در این مصاحبه نقد جدّی به نامه‌ی صد نیروی جوانتر اصلاح‌طلب به خاتمی دارد، باز هم نمی‌تواند پیشنهادی برای برون‌رفت از فضای یأس‌آلود فعلی ارائه دهد.

  

او ابتدا دو نقد بر این نامه عنوان می‌کند، یکی اینکه نامه به شخص است ولی اصلاحات نباید شخص‌محور باشد و باید به یک گروه که هسته‌ی سخت اصلاحات را تشکیل می‌کنند نوشته شود. این اوّلین اشکال اوست که فرد را با گروه جایگزین می‌کند؛ مثل جایگزینی رهبری فردی با شورای رهبری که اصل مشکل باقی می‌ماند. اصلاحات باید یک چارچوب باشد نه شخص و نه نهاد مثلاً ده‌نفره. بعدتر در توصیف این هسته‌ی سخت می‌گوید که این گروه باید «متر و معیار» باشند که دقیقاً همان اشکالی است که گفتم. ناطق نوری نیز زمانی از یک گروه «حلّ و عقد» در عرصه‌ی سیاست ایران می‌گفت. فرد یا افراد معیار نیستند بلکه ساختار فکری باید معیار باشد که با رفتن این و آن تغییر نکند و بتوان افراد را با آن سنجید.

  

در همین راستا کمی بعد می‌گوید اگر جامعه حرف اصلاح‌طلبان و هسته‌ی سخت را دیگر نپذیرفت،‌ آنان باید حرفشان را از زبان گروههای مرجع جدید مانند هنرمندان و ورزشکاران بیان کنند. طرز تلقّی حجّاریان از وضع فعلی ما بسیار کهنه است. من مدّعی پیشرفت خیلی زیاد فکری در جامعه نیستم ولی گذشت آن زمان که استفاده‌ی ابزاری از این گروهها به کمک کسی می‌آمد. الآن اگر گروهها و افراد مشهور در رشته‌های متفاوت با برآیند پسند جامعه مخالفت کنند، بلافاصله طرد می‌شوند، خواه سیاستمدار باشند، خواه ورزشکار،‌ خواه هنرمند.

  

نقد دوّم او در ادامه‌ی نقد اوّل است که می‌گوید با «سیاستگذاری» مخالف و با «سیاست‌گزاری» موافق است. «سیاست‌گزاری» که وجه شاخص هر فعّالیّت سیاسی است،‌ اینجا منظور از «سیاست‌گذاری» اختراع دوباره‌ی سیاست نیست بلکه تعیین چارچوب نظری برای اصلاحات است که اتّفاقاً پیشنهاد خوب و بجایی است. آنگاه پس از گذاشتن سیاستها، آن را گزارد.

  

حجّاریان در پاسخ به اشکالاتی که در فضای مجازی به اصلاح‌طلبان وارد می‌شود، می‌گوید که نباید به افراد بی‌هویّت اعتنا کرد و فقط به نامهای مشخّص باید جواب داد. بدون ورود مفصّل در این بحث همینقدر بگویم که ارزش یک حرف به خود آن حرف است نه به گوینده‌ی آن؛ با بی‌اعتنایی به یک سخن از گوینده‌ای ناشناس، آن سخن از بین نمی‌رود بلکه اشاعه می‌یابد. این هویّتهای ناشناس در انتخابات هرکدام یک رأی دارند؛ درست به اندازه‌ی کسانی که با هویّت واقعی در فضای مجازی هستند پس برای بقای خودتان در سپهر سیاست به آنها احتیاج دارید.

حجّاریان می‌گوید که رقیب اصلاح‌طلبان از این پس دیگر جناح راست (یا همان اقتدارگرایان) نیستند بلکه براندازانند. عجیب است که وی چنین می‌گوید آن هم زمانی که اقتدارگرایان تمام مناصب حسّاس را اشغال کرده‌اند و به اصلاح‌طلبان اجازه نمی‌دهند قدم از قدم بردارند. لااقل هر دو را به عنوان رقیب ذکر می‌کرد. او در مصاحبه‌ای دیگر می‌افزاید که دیگر به اصلاح‌طلبان مجال نمی‌دهند که به قدرت برسند و دست بالا ما دولتهایی به شکل «اعتدال» خواهیم داشت. با یأس از رسیدن به قدرت،‌ نداشتن توان تغییر بیش از دولت منفعل فعلی و رقیب را نه حکومت مطلقه بلکه مخالفان و منتقدان خارج از سیستم دیدن من حق دارم که بگویم اصلاح‌طلبی در پیشروترین شکلش در حال حاضر تنها نوعی «نومحافظه‌کاری» است.