نامه‌های خمینی به خطّ‌ کیست؟

                                                                                                     شنبه ۲۸ مهر ۱۳۹۷

درباره‌ی دوسال آخر عمر آیت‌الله خمینی و اینکه تا چه حد در جریان مسائل بود،‌ حرف و حدیث بسیار است. یکی از مهمترین موارد این ابهامها نامه‌هایی است که سرنوشت انقلاب را پس از فوت او مشخّص کرد. بسیاری در انتساب این نامه‌ها به رهبر وقت تردید کرده‌اند. کارشناسان خط نیز با قطعیّت برخی از آنها را زیر سؤال بردند و گفتند که باید نوشته‌ی افرادی با سنّ و سال جوانتر باشد امّا مهمترین شاهد اعتراف نزدیکان شخص آیت‌الله خمینی است که به صراحت نامه‌های اخیر وی را نوشته‌ی دست‌کم سه تن از نزدیکان وی دانسته‌اند. با مصاحبه‌ی اخیر احمد منتظری با یورونیوز و تکرار ابهامها درباره‌ی نامه‌های آیت‌الله خمینی نوشتن این یادداشت الزامی شد. این شواهد را پیشتر محسن کدیور اینجا آورده بود ولی به علّت طولانی‌بودن نوشته‌های ایشان بسیاری از جزئیّات ناخوانده می‌ماند و بهتر دیدم که آن را مجدّداً منتشر کنم. 

 

سیدهاشم رسولی محلاتی (عضو دفتر آیت‌الله خمینی): «چند علت داشت که ما باید آنها [پیامهای آیت‌الله خمینی] را بازنویسی می‌کردیم: اولا ایشان پیامها را در کاغذهائی با قطع‌های مختلف می‌نوشتند و بسیار به ‌دوری از اسراف اهمیت می‌دانند و لذا از کاغذهای مختلفی که به دستشان می‌رسید، با جنسها و رنگهای مختلف استفاده می‌کردند. در فواصل نوشتن پیام گاهی مطالبی را خط می‌زدند و مطالب جدیدی را اضافه می‌کردند، گذشته از این در اواخر عمر دستشان کمی می‌لرزید و ضرورت ایجاب می‌کرد که پیامها بازنویسی شوند. مثلا یادم هست پیام گورباچف را من نوشتم... گاهی هم آقای [محمد حسن] رحیمیان که خط خوبی دارند، پیامها را می‌نوشتند... خط احمد آقا [خمینی] هم خوب بود، ولی خیلی به خط امام شبیه نبود. برای همین گاهی می‌آمد بالای سر من می‌ایستاد و سؤال می‌کرد که چطور می‌نویسید که این‌قدر شبیه خط امام است؟! تمرین هم زیاد می‌کرد، به‌طوری که این اواخر خطشان تا حدودی شبیه خط امام شده بود... امام گاهی برای تسریع در کارها پیامها را بدون نقطه و سریع می‌نوشتند و به ‌من می دادند که بازنویسی کنم... احمد آقا نمی‌توانستند خیلی شبیه به امام بنویسند. کسی که شبیه امام می نوشت، من بودم!»

همینطور که می‌بینید علاوه بر نام سیّداحمد خمینی دو نفر دیگر نیز در نوشتن نامه‌ها دست داشتند که مدّعی بودند خطّشان به خط خمینی شبیه‌تر از فرزند اوست و سیّداحمد لازم بوده «تمرین» کند تا بتواند شبیه پدرش بنویسد. چیزی که در نقل قول محلّاتی اهمیّت دارد این است که وی می‌گوید نامه‌ها بازنویسی می‌شده نه اینکه مثلاً انشای خمینی و خطّ آنان باشد امّا نقل قول موسوی تبریزی از سیّداحمد خمینی چیز دیگری می‌گوید:

سید‌حسین موسوی تبریزی (دادستان اسبق کل انقلاب و همسایه سیداحمد خمینی در جماران): «احمد [خمینی] آقا خودش به من گفت … این نامه [در مورد نهضت آزادی، اسفند ۱۳۶۶] به خط من است و امام امضا کرده،‌ و نه تنها این نامه که نامه‌های اخیر را غالبا امام نمی‌نوشت. من [احمد خمینی] می‌نوشتم و امام امضا می‌کرد.»

بنا بر سخن موسوی تبریزی نامه‌ها بازنویسی نبوده و احمد خود نوشته و حتّی اشاره‌ای به اینکه آیت‌آلله خمینی آنها را شفاهاً گفته باشد نیست. نامه‌ها را احمد می‌نوشته و پدرش امضا می‌کرده است. مشکل اینجاست که خود آیت‌الله خمینی در «وصیت‌نامه‌ی الهی سیاسی» خود که در ۲۶ بهمن ۱۳۶۱ نوشته و در ۱۹ آذر ۱۳۶۷ آن را ویرایش کرده و چند ساعت بعد از وفاتش رسماً قرائت شد صریحا نوشته است: «اکنون که من حاضرم، بعضی نسبت‌های بی‌واقعیت به من داده می‌شود و ممکن است پس از من در حجم آن افزوده شود؛ لهذا عرض می‌کنم آنچه به من نسبت داده شده یا می‌شود، مورد تصدیق نیست مگر آن‌که صدای من یا خط و امضای من باشد، با تصدیق کارشناسان؛ یا در سیمای جمهوری اسلامی چیزی گفته باشم.» ایشان شرط کرده مکتوباتی که بعد از حیاتش به وی نسبت داده می‌شود «باید با خط و امضای وی باشد با تصدیق کارشناسان». بسیاری از این نامه‌ها نه تنها یقینا به خط آیت‌الله خمینی نیست بلکه کارشناسان مستقل حتی امضای نامه را هم تایید نکرده‌اند پس مطابق وصیت آیت‌الله خمینی قابل انتساب به وی نیست.

ضمن یادآوری اینکه این وصیّت شامل نقل قول ناقصی که با آن هاشمی رفسنجانی،‌ خامنه‌ای را به رهبری رساند (و بسیاری از نامه‌های مشکوک و نقل‌قولهای شفاهی نامستند دیگر نیز) می‌شود، این یادداشت ابداً در پی بررسی مسئولیّت آیت‌الله خمینی درباره‌ی حوادث دوسال پایان عمر او نیست؛ تنها برای روشن‌کردن این امر است که اوّلاً خود او گفته جز صدا،‌ تصویر،‌ دست‌خط و تصدیق کارشناسان نباید چیزی را به وی مستند کرد و دیگر اینکه نویسنده‌ی بسیاری از نامه‌های او سه نفر بودند: سیّداحمد خمینی، محمّدحسن رحیمیان و سیّدهاشم رسولی محلّاتی.
  

پ.ن: منابع گفته‌ها در سایت کدیور موجود است.