احترام گمشده

                                                                                                                     شنبه ۵ آذر ۱۴۰۱    

  

چهار عنصر کمیاب معرفت، ‌قدرت، ‌ثروت و منزلت یک حلقه‌ی رابط دارند و آن هم احترام است. کسب احترام مهمترین خواسته‌ی بشر است به گونه‌ای که در جوامعی که این عناصر به گونه‌ای نابرابر هم تقسیم شده باشند ولی حاکمان -ولو به شکل صوری- در گفتار خود با احترام با مردم روبه‌رو شوند، این نابرابری کمتر موجب فروپاشی سیاسی می‌شود تا کشورهایی که حاکمان نگاهی از موضع بالا و تکبّرآمیز به ملّت داشته باشند. در این گونه جوامع چه‌بسا میزان بسیار کمتر نابرابری نیز می‌تواند به جنجالی غیرقابل مهار تبدیل شود. صحبتهای اخیر رهبرنظام در کوچک‌شماری منتقدان و معترضان بی‌گمان بنزینی بر آتش است و نشانگر اینکه قرار نیست در شیوه‌ی برخورد حاکمیّت با مخالفان کمترین تغییری حاصل شود. احترام نه تنها در روابط سیاسی بلکه در روابط شخصی، ‌کاری و دیگر جنبه‌های اجتماعی نیز امری حیاتی و سرنوشت‌ساز است.

   

صحبتهای یورگن کلینزمان در شبکه‌ی بی‌بی‌سی برای من خیلی جای تعجّب داشت چون با تنها چیزی که کاری نداشت فوتبال و کارشناسی آن بود و شبیه به یکی از شبه‌تحلیلگران دون پایه‌ی سیاسی وطنی حرف می‌زد. او موقعیّتهای پرشمار ایران و خطراتی که روی دروازه‌ی ولز ایجاد کرد را گویی مسئله‌ای کم‌اهمیّت می‌دید که به جای آن روی رفتار بازیکنان درون و بیرون زمین تمرکز کرد. از دید او داور چون از امریکای جنوبی بود و آنجا هم طرفداران و بازیکنان چنین رفتاری دارند،‌ خیلی کاری به کار ایرانیان نداشت و مجری برنامه هم بلافاصله پرسید که اگر داور اروپایی بود روند کار تغییر می‌کرد؟ و جوابی که می‌خواست دریافت کرد. برنامه از قبل صحنه‌های برخورد بازیکنان ایران با ولز را آماده کرده بود که روی صحبتهای کلینزمان نشان دهد. هم‌ایشان کمی بعد افزود که حالا می‌توانید درک کنید که چرا کی‌روش در کلمبیا و مصر موفّق نبود ولی در ایران موفّق می‌شود و یادش می‌رود که -گذشته از شباهتهای فرهنگ ایران و مصر- کلمبیا یکی از کشورهای آمریکای لاتین است و با معیار او کی‌روش باید آنجا هم موفّق می‌شد. از دید او بازیکنان ایران گویی در خانه بازی می‌کنند چون ایران و قطر در خاورمیانه‌اند و آب‌وهوایی شبیه به هم دارند. اطّلاع کارشناس فوتبال از جغرافیا در همین حد است.

 

کارگردان برنامه بارها موقعیّتهای نصفه و نیمه‌ی ولز را نشان داد ولی لازم ندید که گل آفساید ایران و دوباری که ایران توپ را به تیر دروازه زد نشان دهد یا چیزی درباره‌ی آن بگوید. شور و هیجان کشورهای امریکای لاتین یا بخش لاتین اروپا مثل اسپانیا و پرتغال (ایتالیا از قلم نیفتد) را تعبیر به پرخاشگری کردن از زبان یک آلمانی خیلی عجیب نیست. فوتبال خونسرد و بی‌احساس آلمانها نقطه‌ی قوّت -و گاهی پاشنه‌ی آشیل- آنهاست امّا آنچه بسیار عجیب بود این بود که کلینزمان هنگام اشاره به باخت ولز می‌گفت «متأسّفانه» ولز بازی را باخت. اگر یک ولزی یا حتّی بریتانیایی چنین بگوید جای شگفتی ندارد امّا چرا باید برای تو جای تأسّف داشته باشد که ایران ولز را ببرد؟ هرچه دو کارشناس دیگر روی برتری و استحقاق ایران تأکید کردند کلینزمان چیز دیگری گفت در حالی که باید قاعدتاً امر برعکس می‌بود. کارشناس آلمانی فراموش کرده بود که به عنوان یک عضو فیفا باید نگاهی برابر و احترام‌آمیز به تیمهای مختلف داشته باشد. کی‌روش هم که می‌دانید اینجور مواقع کم نمی‌‌آورد و جواب درخوری به او داد. 

امیر حاج‌رضایی خیلی وقت پیش گفت که فوتبال در کنار مذهب یکی از عناصر استحکام‌بخش جامعه‌ی ایران است و پربیراه نمی‌گفت. من خیلی پیش از این قضایا و این اعتراضات گفته بودم که تیمهای نظامی یا وابسته به ارگانهای قدرتمند اقتصادی به جای تشکیل یا رفتن به قم و همدان باید در زاهدان و سنندج تأسیس شوند تا مایه‌ی تقویت پیوندها بین اقوام ایرانی شوند. رفت‌وآمد تیمهای بزرگ و کوچک به بخشهای مهجور کشور، هم باعث رونق اقتصادی می‌‌شود و هم آنها را جلو چشم می‌آورد تا دیده شوند و احساس شهروند درجه‌دو بودن نداشته باشند ولی کو گوش شنوا؟ احترام‌گزاری و دیگری را لایق آنچه خود داریم پنداشتن، نقطه‌ی آغاز هر گونه اصلاح ساختاری در جامعه‌ی ماست.