دروغ و نماز

                                                                                                                 یکشنبه ۹ بهمن ۱۴۰۱

  

   

فرزند عبدالکریم سروش از آنچه بر او و خانواده‌اش رفته گفته و در توصیف رفتار بازجو نوشته است که «دروغ می‌گویند و نماز می‌خوانند». این جمله مرا یاد حکایتی انداخت که یکی از آشنایان تعریف کرد.

 

ایشان سالهاست که کارمند عالی‌رتبه‌ی صداوسیماست و در آستانه‌ی بازنشستگی. قبلاً بارها به مناسبتهای گوناگون از او می‌پرسیدم که آنجا چه خبر است و در اندرونی تبلیغات‌خانه‌ی نظام چه می‌گذرد. با اکراه نیمچه جوابی می‌داد و می‌گفت که از این عادتها ندارم که حرف سازمانی را که در آن کار می‌کنم جایی نقل کنم حتّی اگر به آن نقد داشته باشم. این‌بار امّا خیلی برافروخته بود و از روابط ناسالم،‌ چشم‌وهمچشمی‌ها، زیرآب‌زدنها و در یک کلام پول‌پرستی و بندگی ارباب قدرت گفت. در پایان اضافه کرد که فلانی ما حدود سیصد نفریم که ستون فقرات سازمان صداوسیما به حساب می‌آییم یعنی بخش سیاسی و نه مثلاً ورزش یا نمایش و سرگرمی و مانند آن. کلّ سازمان روی کاکل ما می‌چرخد و همه‌ی برنامه‌هایی که وظیفه‌ی دفاع از نظام را به عهده دارند مثل دفع شبهات سیاسی، پرونده‌سازی برای متّهمان داخلی و نقد شبکه‌های خارجی کار ماست. امثال من که به اصطلاح خودشان جزو «نیروهای کیفی» هستیم گاهی در مواقع حسّاس شبانه‌روز آنجاییم و همه را از نزدیک می‌شناسم. شاید باور نکنی ولی این عدّه که مذهب را مانند چماق بر سر مخالفان خود می‌کوبند حدود هفتاد درصدشان اصلاً نماز نمی‌خوانند. یعنی کار از این گذشته که مثلاً وقت ظهر طرف بی‌وضو برود و محض ریا هم که شده مقداری جلو چشم دیگران دولا-راست بشود. می‌داند آنها که باید او را ببینند فقط از او اطاعت محض و انجام وظیفه می‌خواهند.

  

جمله‌ی «دروغ می‌گویند و نماز می‌خوانند» مال دهه‌ی هفتاد بود. وقتی‌که می‌شد عمل به مصلحت برای حفظ دین را نقد کرد و دروغ، بهتان، شکنجه و قتل یا هر عمل خلاف دیگری را منافی با دین دانست و با حاکم ناشنوا از راه استدلال گفتگو کرد. حالا اصلاً تقیّد به دینی باقی نمانده که برای مصلحتش این کار یا آن کار را بکنند؛ فقط از حیث جمعی حفظ قدرت اوجب واجبات است و از لحاظ فردی انباشتن ثروت.