نخریدنی و مهارنشدنی

                                                                                                                     جمعه ۵ امرداد ۱۴۰۳

فیلم «شرلی» که به بخشی از زندگی سیاسی شرلی چیزم می‌پردازد امسال با ورود نامنتظر کامالا هریس به کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری تصادف معناداری پیدا کرده است. دانستن اینکه کامالا مانند شرلی کاملاً سیاه‌پوست نیست و اینکه خانم چیزم فقط یک معلّم ساده بود که بدون سابقه‌ی آن‌چنانی به اوّلین زن سیاه‌پوست کنگره‌ی امریکا تبدیل شد و نیم‌قرن فاصله بین این دو،‌ اهمّیت تلاش را او برای راه‌یابی به کاخ سفید در آن زمان دوچندان می‌کند.

 

در واقع اقدام او که بدون داشتن خبرگی سیاسی نیز می‌توان حدس زد که -ظاهراً- محکوم به شکست بود، تجسّم مبارزه برای مبارزه و هدفگذاری کوشش ِبه خودی خود بود؛ آنچه که می‌توان آن را با ادبیات این‌جایی مأمور به وظیفه‌بودن و نه الزاماً کسب نتیجه خواند. تا این بلندپروازی در کار نباشد، وظیفه‌ای که به نتیجه ختم شود هم در کار نخواهد بود. در واقع آن تک‌روی، همراه با سرکشی و کلّه‌شقّی که ترکی در باورهای صلب و موجی در ساختارهای راکد سیاسی یک اجتماع ایجاد کرد و می‌کند چیزی است که شایسته‌ی نامگذاری به «روزنه‌گشایی» است نه نمونه‌های ملتمس کاسه‌به‌دست وطنی؛ آن روشی که خود چیزم آن را غیرقابل خرید و مهار نام نهاده است.

 

در فیلم او به عنوان یک زن از داخل خانه با همسر خود مشکل دارد تا خواهر و خانواده و تک‌تک اعضای همراهش که سعی می‌کنند او را کنترل کنند و نمی‌توانند. برعکس این شرلی است که بر آنان اثر می‌گذارد و آنان را یکی دو سطح بالاتر می‌کشد. از دختری که در کمپین اوست (باربارا لی) تا مشاورش و حتّی جرج والاسی که از هر لحاظ در تقابل با او قرار دارد. باربارا لی الآن یکی از نمایندگان ارشد دموکرات امریکاست. او تنها نماینده‌ی کنگره بود که پس از یازده‌سپتامبر علیه استفاده از زور علیه مهاجمان رأی داد. رجینا کینگ شاه‌نقش دوران بازیگری خود را به دست آورده و به خوبی در کنار طیف کارآمد بازیگران، قدر این فرصت را دانسته است. روند رویدادهای چندماه آینده بر داوری اعضای آکادمی درباره‌ی این فیلم و بازیگرش حتماً تأثیرگذار خواهد بود.

   

مفروض گرفتن اینکه نیم قرن فاصله الزاماً به پیشرفت خیره‌کننده‌ی جامعه‌ی سیاسی در امریکا منجر شده حتماً با امّا و اگرهایی همراه است. هنوز پس از سالها نامزد حزب جمهوریخواه در کنار اتّهام خنده‌دار سوسیالیست‌بودن به هریس، به زن‌بودن او نیز کنایه می‌زند و با کمال تعجّب زنان حاضر در گردهمایی او برایش کف می‌زنند؛ فرد نادانی که نمی‌داند ایران کم‌پول ولی با اورانیوم شصت‌درصدی از ایران پولدار با اورانیوم زیر چهاردرصد خطرناکتر است و علّت آن هم خروج وی از برجام بوده است. ول‌معطّل‌تر از او ایرانیانی‌اند که فکر می‌کنند آمدن ترامپ می‌تواند رفتن جمهوری اسلامی را تسریع کند.

  

تشابه دو مقطع زمانی جایی عجیب می‌شود که فیلم به ترور نافرجام یکی از رقبای چیزم نیز اشاره می‌کند. شرلی برخلاف توصیه‌ی مشاورانش به عیادت او می‌رود و به والاس می‌گوید که فکر کن ببین چه کرده‌ای که کسی از تو نفرت دارد، بعد تصمیم بگیر که آیا می‌خواهی همان آدم قبلی باشی یا نسخه‌ی بهتری از خودت را ارائه کنی. کاش امروز یکی به ترامپ چنین چیزی را یادآوری می‌کرد.