آیین گفتگو

نشریّه آیین در اقدامی تحسین‌برانگیز در دو شماره‌ی پی‌درپی با دو گروه از زنان و مردان اندیشور و هنرمند به گفتگو نشسته است. در شماره‌ی اوّل آقایان (به ترتیب از سمت راست): هادی خانیکی، سیّدمحمّد بهشتی، محمّد ستّاری‌فر، محمّدرضا خاتمی، رضا منصوری، محمود دولت‌آبادی، مصطفی ملکیان، سیّدمحمّدعلی ایازی و ناصر تقوایی و در شماره‌ی بعد خانم‌ها (از سمت راست ایستاده، سپس نشسته): معصومه علی‌اکبری، لیلی گلستان، مینو محرز، معصومه ابتکار، شهلا شرکت، بلقیس سلیمانی، الهه کولایی، فریده ماشینی، پری صابری، فاطمه راکعی و نوش‌آفرین انصاری.

درباره‌‌ی موضوع گفتگوی آنان یعنی هویّت ایرانی بسیار می‌توان گفت امّا قصد من بیشتر توجّه به زیبایی این موضوع بود که کسانی با گرایشهای فکری گوناگون و زمینه‌های کاری متفاوت کنار هم بنشینند؛ آنچه در این میان گفته و شنیده می‌شود فرع مسأله است. ابتدای نگاه به این گفتگوها، زنانه- مردانه شدن این دو نشست کمی توی ذوق می‌زند چونکه مباحث فکری جنسیّت بردار نیست ولی رضا خاتمی توضیح داده که در اوّلین نشست، فقط مردان آمده‌اند و مدعوّین زن به هر دلیلی شرکت نکرده‌اند و گردانندگان مجلّه تصمیم گرفته‌اند که گفتگویی هم با شرکت بانوان تشکیل دهند. 

من مطمئنّم بسیاری از افراد دو گروه پیش از این یا با هم همکلام نشده‌اند یا اگر گپ‌وگفتی بوده این چنین آشکار و منتشر نشده است. آنچه اکنون ما به آن نیازمندیم همین دورهم‌نشینی و هم‌فکریست؛ تا وقتی این همراهی بی‌قید و شرط نباشد، رسیدن به نتیجه‌ای- آن هم مثلاً پیرامون همین موضوع هویّت ایرانی- کاملاً نابجاست. در عرصه‌ی سیاست هم این همراهی بسیار لازم است، پس- مثل بحث درباره‌‌ی جنبش سبز- اصرار بر تفکیک هویّت گروه‌ها به جای خود، لزوم همراهی این گروه‌ها هم به جای خود؛ نه وجوب وحدت ما را باید از این امر غافل کند که تفاوتها را نادیده بگیریم و نه تفاوت اندیشه‌ها منافاتی با دور هم بودن دارد.

تعداد گفتگوکنندگان از چهارپنج نفر که بیشتر شود، به زحمت بتوان گفتگو را از سطح ابراز عقیده به دادوستد و چالش کشاند؛ پس این دور هم نشستنهای چندین‌نفری بیش از آنکه گفتگو باشد نمایش گفتگوست که آن هم غنیمت است. نکته‌‌ی دیگر اینکه اختلاف نظر، بسی بیش از آنکه یک شرّ لازم، وضع طبیعی یا نمایش آزادی بیان باشد، شرط واجب پیشرفت فکریست. کسانی که با تاریخ تحوّل اندیشه‌ها آشنا هستند می‌دانند که بیشتر بزنگاههای اندیشگی جایی بوده که کسی یا کسانی با دستاوردهای کاملاً متفاوت دیگران آشنا شدند و از تلاقی و تلفیق این دو یا چند شاخه، ثمری دندانگیر به دست آمد. امیدوارم این رویّه در دیگر شماره‌های آیین و دیگر مجلّات، در همه‌ی موضوعات، با دقّت و ریزبینی بیشتر، تعداد کمتر افراد و شرکت‌دادن تمام سلایق فکری ادامه یابد.