چهار سال کمدی تراژیک

                                                                                                       جمعه ۱۳ آبان ۱۳۹۹

  

 

چهارسال پیش نوشتم که رابرت دنیرو از مردم امریکا دعوت کرد تا نگذارند کمدی ترامپ به تراژدی ختم شود و دیدیم شد. اینکه چه کرد یا نکرد را بیشتر افراد پیگیر می‌دانند ولی آنچه به ایرانیان مربوط می‌شود این است که اندک عقلانیّت موجود در نظام را که برآمده از مذاکره با قدرتهای جهانی بود به باد داد تا دست دستگاه دیپلماسی از همیشه خالی‌تر شود و سپاه و سپاهیان بر مقدّرات ما بیش از پیش چیره شوند. نمی‌دانم چه سرّی است که همیشه باید دوره‌ی افراط‌ و اعتدال در امریکا و ایران با هم برخورد داشته باشد؛ خاتمی فقط مدّت کوتاهی با کلینتون هم‌دوره بود و بعد دوره‌ی بوش رسید. احمدی‌نژاد با اوباما بود و مدّت کوتاه همزمانی اوباما با روحانی به برجام و گفتگوهای آشکار انجامید. همان دست‌فرمان را اگر همتایان جان کری و وندی شرمن با ظریف و عراقچی می‌رفتند شاید الآن وضع داخل بلکه منطقه بسیار متفاوت‌تر می‌بود.

 

ترامپ بر ایران فشار آورد ولی نه به تسلیم بل به پادگانی‌شدن فضای سیاسی و فقر اقتصادی بیشتر مردم انجامید. نمایش ترامپ با کره‌ی شمالی نیز به تولید موشک بزرگتر منجر شد چون گفتگو نبود، فقط نمایش آن بود. از یک شومن بیش از این نیز انتظار نمی‌رود. تنها تغییر آشکار منطقه، پیمان صلح اعراب با اسرائیل است که بیش از آنکه به ترامپ مربوط باشد به نظام ایران،‌ سپاه، حمله به نفتکش‌ها و میدان نفتی عربستان ربط دارد. دشمن خطرناکتر، عربها را به سوی هم‌پیمانی با دشمن دیگر سوق داد. البتّه این رخداد لزوماً آنچه به نظر می‌‌آید نیست و پیامدهای دیگری دارد که در یادداشتی دیگر به آن می‌پردازم.

 

امسال نیز رأی بیشتر بایدن مانند زمان هیلاری کلینتون ممکن بود به پیروزی وی ختم نشود؛ برای همین عنوان یادداشت پیش را با علامت سؤال نوشتم چون معلوم نبود که نظرسنجی‌ها درست از کار دربیایند یا اگر درست از کار دربیایند، به آرای الکترال لازم بینجامند ولی همّت رسانه‌ها، دعوت همگانی بی‌سابقه به رأی‌دادن، به میدان‌آمدن اوباما و استفاده‌ی بهینه از رأی پستی در دوران کرونا نگذاشت که کمدی ترامپ از این تراژیک‌تر شود. شمارش با تأخیر آرای پستی رأی چند ایالت معروف به چرخشی را به سود بایدن کرد تا پیروز انتخابات شود. سندرز درست گفت که این انتخاب بین دو نفر یا حزب نیست؛ انتخاب بین دموکراسی و خودکامگی است. ظاهراً بسیاری از رای‌دهندگان نیز موافق سندرز بودند چون طبق نظرسنجی‌‌ها خیلی‌ها بیش از آنکه طرفدار بایدن باشند، برای انتخاب‌نشدن ترامپ به بایدن رای دادند. رجزخوانی و جشن زودهنگام طرفداران ترامپ طبیعی بود ولی تهدید ترامپ به شکایت به دادگاه در صورت ادامه‌ی شمردن آرای پستی، آن وجه همیشگی بی‌قانون و بی‌خرد وی را به همه یادآوری کرد. وقتی حتّی جان بولتون هم شاکی شود می‌توان عمق فاجعه را درک کرد. او در سخنرانی بعدازظهر پنجشنبه تناقض‌گویی را به اوج رساند و ادامه‌ی شمارش رای‌ها را در تمام ایالتها زیر سوال برد جز آریزونا! او می‌توانست با قبول شکست لااقل نقطه‌ی پایان آبرومندی بر کارنامه‌ی مفتضح و شکست بی‌سابقه‌ی خود بگذارد. آش آنقدر شور بود که ریک سانتوروم جمهوریخواه در سی‌ان‌ان بلافاصله از خجالتش درآمد و چند سناتور دیگر هم بعداً به او پیوستند.

 

حالا تا امریکا بخواهد به برجام برگردد و ایران تعهّدهای گذشته را از سر بگیرد یکسال گذشته است و مشخّص نیست چه کسی در ایران بر سر کار بیاید. هر بینوایی باشد از یک‌طرف باید با تندروان داخلی بجنگد و از طرف دیگر با گرفتاریهای خارجی که از گذشته برایش به ارث رسیده است؛ این تازه در صورتی است که سپاهی‌کردن مقامهای نیمه‌انتخابی به ریاست‌جمهوری نرسد که داستان تفاوت خواهد کرد. آمدن بایدن نیز به معنای گشایش بلافاصله نیست. گذشته از اینکه او معاون اوباماست ولی تفاوتهای شخصیّتی آشکاری با او دارد. او به این سادگی با ایران راه نخواهد آمد، به ویژه اینکه ایران سپاه‌زده‌ی فعلی خیلی با چهارسال پیش فرق کرده است. با این همه آسودگی از دیدن مجسّمه‌ی ابتذالی به نام ترامپ، ادا و اطوار دختر، سبک‌مغزیهای داماد، بلاهت پمپئو و دیگر اطرافیانش از هیچ بهتر است. امریکایی‌ها توانستند در دور دوّم احمدی‌نژادشان را کنار بزنند ولی ما نتوانستیم؛‌ یعنی توانستیم ولی زور پدرخوانده‌ی آن زمانش -به قیمت از دست رفتن کامل آبرو و اعتبارش- نگذاشت.

    

 

پ.ن: جواد ظریف هنگام نمایندگی در سازمان ملل با بایدن که آن زمان سناتور بود رابطه‌ی نزدیکی داشت. معلوم نیست تا چه حد بتواند از این امتیاز استفاده کند یا تا کی؟ تا بهار سال آینده یا حتّی پس از آن.