آموزش؛ دیروز، امروز

ساختار هنری امروز تولید انبوه ِهنرمند و دانشور دارد ولی آنچه به نظر می رسد، آن اندکان نظام قدیم پخته‌تر و عمیق‌تر بوده‌اند. اینکه نسخ خطّی قدیمی امروز چنین ارج و قربی دارند یا کاغذی خطّاطی شده یا یک نمونه‌ی نگارگری شاید دلیلی ورای گذشته بازی داشته باشد.

محمود فرشچیان حکایت می کرد که استادی داشتم که نمونه‌ی کار خود پیش او می بردم و او هربار می‌گفت خوب نیست و من دیگر بار کار را انجام می دادم و او باز می گفت: خوب نیست. نمی دانم طرح قالی بوده یا چیزی شبیه به این که به او مشق کشیدن کاشی‌های فلان عمارت را می داده و او هربار باید  « خود» درمی یافته که چرا خوب نیست. به نظرم خیلی سختگیرانه باشد این نظام استاد و شاگردی قدیمی که استاد به زور و اندک اندک چیزی به شاگرد می داده و تازه اینکه فوت کوزه گری را برای خود نگه می داشته حکایت دیگری است.

زندگی محمدرضاشجریان را که بخوانیم- و اگر توفیقی باشد آنرا جداگانه خواهم نوشت- چیزی شبیه به این است ذرّه ذرّه و سخت به دست آورده؛ کمی از این کمی از آن، افتان و خیزان و بی مربّی و علیرغم مخالفت پدر. پدری که وقتی بعدها صدایش را از رادیو می شنیده به هنگام نواختن سازها انگشت در گوش می کرده و به هنگان خواندن پسر انگشت‌ها از گوش در می‌آورده است! امیدوارم درست درنیاید این پیش بینی ولی اگر مرارت و سختی شرط لازم موفّقیّت باشد، شاید همایون که آموختن ِآواز برایش مانند لقمه‌ی جویده شده‌ای بوده آن توفیق را نیابد.

در نظام دانشگاهی هم« دانشجو» شوخی بزرگی است. کسی به جست و جوی دانش نیست و همه به دنبال شرایط مهیّا و سهل ترین راه رسیدن به مقصدند که خدا می داند چیست؛ ثروت، منزلت یا چیز دیگر. این شیوه به نظام طلبگی سنتی هم رسوخ کرده و آنرا به جز استثناهایی از درون پوک کرده است.

مخالفتی با نظام جدید ندارم و اگر این شیوه طالبانی دارد که حتّی ضعف خود را نمی خواهند بپذیرند و نام ناکامی خود در ورود به دانشگاه را قصور دولت در پذیرش همه‌ی دانشجویان می گذارند و به امید روزی هستند که هر بچه تنبلی در رشته‌‌ای کاردان یا کارشناس شود، به خودشان مربوط است؛ مدارک مورد نظر گوارای وجود. امّا آن شیوه‌ی قدیم به نوعی که مناسب روزگار ماست باید احیا شود. در دانش آموزی و هنر و ادب. مبتنی بر کار ِکارگاهی و تلاش و ممارست وبدون چشمداشت مادّی. درباره‌ی چگونگی‌اش بعد بیشتر می نویسم.