اقتدار فرهنگی- ترجمه از فارسي

دیگر کشورها که نقش فرهنگ را در سیاست فهمیده‌اند، برای تبلیغ داشته‌های خود از هیچ امری فروگذار نمی‌کنند. ترک‌ها برای تأسیس یک کرسی زبان ترکی در یکی از دانشگاههای آمریکا یک میلیون دلار هزینه می‌کنند با اعطای تسهیلات، امکانات، کتابخانه، امکان سفر به ترکیه و احیاناً فرستادن استاد مورد نیاز. بنگاهی برای ترجمه« از ترکی» تأسیس کرده‌اند تا آثار برجسته‌ی ادبی خود را به دیگر زبانها ترجمه کنند. پس اینکه امروز نویسنده‌ای ترکیه‌ای جایزه‌ی نوبل بگیرد جای تعجّب ندارد.

عربها نیز اقدامهای مشابهی انجام داده‌اند و می‌دهند. در عوض برخی رشته‌های تدریس فارسی به دلیل نبود پشتیبانی مالی تعطیل می‌شوند و آنها هم که هستند ذیل رشته‌ی اسلام شناسی و پس از زبانهای عربی و ترکی قرار دارند نه به عنوان رشته‌ی ادبی مجزّا و یکی از زبانهای مهم و زنده‌ی دنیا. رشد عادی زبان منوط به شکوفا بودن یک فرهنگ است یا شناخته شده بودن آن. مثلاً زبانهای قوی اروپایی- انگلیسی و زبانهایی مانند فرانسوی و پرتغالی که در برخی کشورهای آفریقایی رایجند به کنار- به دلیل آثاری قوی که در گذشته داشته‌اند و هم اکنون نیز سالانه تولید می‌کنند از طرف کشورهای مقصد خریدار دارند و ترجمه می‌شوند. ادبیات آمریکای لاتین هم پس از« صد سال تنهایی» مارکز در جهان بین خوانندگان عادی شناخته شد. این کتاب را به لوکوموتیو قطار آمریکای لاتین تشبیه می‌کنند که راه را برای دیگر آثار گشود. به هر دلیل ما فاقد چنین آثاری هستیم ولی دستمان خیلی هم خالی نیست، پس باید خود آستین بالا بزنیم.

برای تأسیس کرسی‌های تدریس زبان فارسی اگر دولت کمک نکند- که تا حالا نکرده- راهی به جز استفاده از کمک مؤسّسه‌های فرهنگی بین‌المللی نیست و اطّلاع دارم که برخی جاها تنها با کمک این گونه مؤسّسات پابرجا مانده‌اند. ولی ترجمه امری امکان‌پذیر است. ایرانیان دوزبانه که بر ادبیات مسلّط‌اند باید شناسایی شوند و کار به آنها سپرده شود. خوب یا بد این تنها راه است. بد از این لحاظ که برعکس دیگر ملل، اینجا نباید از دولت انتظار یاری داشت و خوب از این جهت که آثاری می‌توانند برای ترجمه انتخاب شوند که ارزش داشته باشند. کار اگر به حکومت سپرده شود ممکن است آثاری از نویسندگان خودی یا غیرمعترض – علیرغم کیفیّت نازل آنها- برای این کار در نظر گرفته شوند. این هم از عجایب دنیاست که سالها و قرنهاست که پویایی یک فرهنگ در یک سرزمین بیشتر بر دوش اشخاص و تلاش فردی آنها باشد. فعلاً که چاره‌ای جز این نیست تا فردا چگونه برآید.