1. اگر گفته‌ی نجفی را درست بگیریم که تا چند وقت پیش اختلاف نگارش‌ها در حدّ چسباندن یا نچسباندن « تر» به کلمات بود، باید اعتراف کرد که خط از زمانی احتیاج به اصلاح پیدا کرد که گروهی در پی اصلاح آن برآمدند.
2. اگر در زبان آزادی بیشتری برای اختلاف سلیقه هست ولی در خط چنین چیزی نیست و تفاوت نگرش‌ها می‌تواند هرج و مرجی را حاکم کند که عدّه‌ای را به این فکر بیندازد که عیب از خط است و باید عوض شود. به نظرم مهمترین چیزی که می‌تواند الآن مورد وفاق قرار گیرد این است که همه به این نتیجه برسند که« خطّ واحد- با هر شکل و شمایل- از خط‌های متفاوت بهتر است.» بدیهی است که چنین خطّی با سلیقه‌ی هر یک از ادیبان یا نویسندگان ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشد ولی بهتر است که همه بنا را بر این بگذارند که اگر با توافق جمعی به این دستور خط دست یافتیم، از اعمال سلیقه‌ی شخصی بپرهیزیم. فراموش نکنیم که خط چند دهه‌ی پیش شاید از دید برخی به نظم و قاعده‌ی امروز نبود ولی دست کم با یکسان بودن شیوه‌ی نگارش آن، راحت تر به کار می‌رفت.
3. نمی‌توان قضاوت کرد که چنین اتّفاقی- ظهور سلیقه‌های متفاوت- خوب بود یانه، ولی من بنا به خوش‌بینی خودم می‌گویم که می‌توان از هر اتّفاقی یک موهبت ساخت. چنانکه می‌دانیم زبان فارسی از زبان‌های ترکیبی است برعکس عربی که تصریفی یا انشقاقی است. خود زبان فارسی از زبان‌های هند و اروپایی است ولی خطّش مشابه خطّ عربی که از زبان‌های تصریفی به شمار می‌رود، است. این دوگانگی، مهمترین دلیل قرار گرفتن بر سر دوراهی چگونه نوشتن است. در زبان عربی قالب‌هایی از پیش تعیین شده و بسیار نیرومند و کارآمد هست که ریشه‌ی افعال یا اسامی را در آنها می‌ریزند و کلمه‌ی جدید می‌سازند، گاه در این قالب‌زدن‌ها بین حروف اصلی فعل و اسم( فا و عین و لام) جدایی می‌افتد ولی بقاعده بودن و عادت مردم آن دیار آنرا طبیعی جلوه می‌دهد و نیازی به هم‌نشینی دو کلمه با هم نیست که بحث چسباندن یا نچسباندن مطرح شود. اگر هم لازم باشد دو کلمه هم‌نشین شوند مضاف و مضاف‌الیه می شوند یا حتّی در صورتهای خاص ادغام می‌شوند که استثناست و مشکلی ایجاد نمی کند، اینگونه است که هم «عبد ربّه» داریم هم «زینب» هم « زمکانی».
فارسی ولی اینگونه نیست که در ایمای زبان فارسی...، گفتم که می‌تواند از هر دو گونه امکان( هم اشتقاق و هم ترکیب) استفاده کند ولی سرشت این زبان بیشتر ترکیبی است پس بدیهی است که میل عمومی جامعه به جدانویسی، روز به روز بیشتر شود، هرچند من تأثیر زبان انگلیسی را در این میان کم نمی‌بینم.
۴.آنچه مهم است این است که یک قانون بر زبان حاکم نیست و در بسیاری از اوقات قوانین با هم اختلاف پیدا می‌کنند که باید با احتیاط با آن برخورد کرد. مثلاً جدانویسی را اگر یک قانون بدانیم و تطابق ملفوظ و مکتوب را قانون دیگر، « کتاب‌ام» گرچه کتاب را به شکل اصلی خود- با جدانویسی- حفظ می‌کند ولی الف ناملفوظی را به خط فارسی اضافه می‌کند، سؤال اینجاست که کدام قانون اینجا بر آن دیگری مقدّم است؟ نباید ساده‌انگارانه پنداشت که با یک‌دست کردن طرز نگارش می‌توان به راحتی مشکلات خط را حل کرد، همیشه در انقلاب‌های اجتماعی نیز میل عمومی به حاکم‌کردن یک سلیقه است و تازه پس از گذشتن سالهاست که مشکل‌ها درمی‌افتد. داروها نیز اگر جایی را التیام می‌بخشند معمولاً برای جای دیگری مضرّند و این حاذق بودن طبیب است که باعث می‌شود با محاسبه‌ای دقیق با کمترین زیان، بیشترین سود را به بیمار برساند؛ نسخه پیچیدن برای خط نیز همین‌گونه است.
مثال دیگری می‌زنم، عدّه‌ای این روزها تنوین را با نون می‌نویسند تا عنصری غیرفارسی را از«خط فارسی» بزدایند. این خوب است ولی نوشتن ِن ، اضافه کردن یک عنصر قیدساز غریبه به « زبان فارسی» است. هم عاملی غیرخودی و ناسازگار با زبان به زبان اضافه می‌شود، هم از فردا باید منتظر کلماتی مثل« خواهشن» و« ناچارن» باشیم. تنوین در زبان عربی، هم خود معانی متفاوتی دارد و هم به کلمه نقش‌هایی می‌بخشد که از اساس با زبان فارسی ناهم‌خوان است. اینگونه از چاله در می‌آییم و به چاه می‌افتیم؛ تنوینی که با حفظ ظاهر غریبه‌اش، می توانست آرام آرام از نوشتار فارسی حذف شود – مثل کاری که بابک احمدی کرده است- حالا به درون خانه می‌آید و دیگر بیرون کردنش کاری بسیار دشوار خواهد بود.
۵. با توجّه به مطالبی که بالا گفتم، می توان اجزای ترکیبی یا انشقاقی زبان را از هم جدا کرد و هر کدام را با توجّه به نوع آن، جدا یا پیوسته نوشت و بسیاری از استثناها را هم آگاهانه حذف کرد. بحث بر سر چگونه نوشتن کلمات ترکیبی مانند دانشجو/ دانشجو را خاتمه داد و از طرفی هم ضمایر ملکی و مفعولی را مشابه ضمایر متّصل به فعل، به بخش دوّم معناسازی زبان فارسی متعلّق دانست و سرهم نوشته شود. با کار روی این دو الگو و نوع نگارش متناسب با هرکدام- به نظر من- می‌توان دستوری خلاصه و آسان و کم‌استثنا برای خط فارسی نوشت.
پیشنهاد خودم را برای انجام اصلاح خط و رسیدن به اجماع، فردا می‌نویسم.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر
لطفاً نظرتان همراه با انتخاب یک نام و رعایت اخلاق باشد.