هشت گره

                                                                                                           جمعه ۷ مهر ۱۳۹۱

۱- شخصی به اعتراض به امام رضا گفت که چرا ولایت‌عهدی ظالمی چون مأمون را پذیرفته است. ایشان در جواب مثال یوسف پیامبر را آورد که وزارت عزیز مصر را پذیرفت و منشأ خدمات زیادی شد. (عیون اخبار الرّضا، ج۲، ص ۴۶۹) غرض اینکه امام معصوم برای درستی کارش، فعل پیامبر را به عنوان دلیل می‌آورد که قرآن نقل کرده و رد نکرده است. ایمان و احترام به پیامبران جزئی از دین است و به این نکته نیز در قرآن اشاره شده است؛ این از مقدّمات.

چند روز پیش گفتاری از آقای وحید خراسانی منتشر شد که بسیار مایه‌ی تأسّف شد. من سخنان ایشان را تکرار نمی‌کنم امّا سه نکته را به ایشان و مخاطبانشان یادآوری می‌کنم.

یک. بین اسلام و مسیحیّت رابطه‌ی «ما - آنها» نیست. ایمان به عیسای مسیح جزئی ازایمان به پیامبران الهی است که در قرآن آمده و جزء دین است. کسی نباید فکر کند اگر شخصی نسبت به اسلام اهانتی کرد، ما هم به پیامبرشان متلکی می‌پرانیم و مقابله به مثل می‌کنیم. از دید مسلمانان، آنان هستند که به عیسای واقعی اعتقاد دارند(از لحاظ تاریخی، عقیدتی و وصیّتی).

دو. ایشان گفته که اگر قرآن نبود عیسی در انجیل فلان بود. خوب این ناآگاهی ایشان از انجیل را می‌رساند که در آن به بکرزایی مریم و معجزه بودن میلاد مسیح اشاره شده است. هم در انجیل متی و هم در انجیل لوقا که در دوّمی، گفتگوی مریم و جبرئیل- شبیه به آنچه در قرآن هست- بیان شده و مریم به جبرئیل می‌گوید که چگونه فرزندی بیاورم حال آنکه دست مردی به من نرسیده است. ناآگاهی ایشان به عنوان یک مرجع تقلید شیعه از آیین مسیحیّت مایه‌ی تعجّب و تأسّف است.

سه. توهین مشروط یا مقیّد، خود نوعی توهین است امّا با درجه‌ی خفیف‌تر. اینکه «اگر...» بگوییم و سپس نسبت ناروایی را به کسی بدهیم، زشتی آن را از بین نمی‌برد. من خیلی وقت پیش در ایمای حلال‌زادگی به این موضوع اشاره کردم. ایشان فرض کند کسی همین حرف را با قید «اگر...» نسبت به پیشوایان مذهب ما بیاورد، ممکن است اتّفاقی بدتر از بنغازی در تهران رخ دهد. درجه‌ی حوزوی و برخی شجاعتهای اجتماعی ایشان به جای خود، ایشان باید حتماً این اشتباه بزرگ را در خلوت و جلوت جبران کنند و گرنه باید مسؤولیّت توهین به یکی از انبیای بزرگ الهی را بپذیرند. بنده به سهم خود باید این مقدار را می‌نوشتم که نوشتم.

   

۲- شادی. شیوه‌ی شادی‌کردن در مناسبات مذهبی ما چنگی به دل نمی‌زند. هرچه سوگواریها طیف گسترده‌ای از موعظه تا تحرّکهای جدید و بعضاً نه چندان جالب را در بر می‌گیرد، مناسبات رسمی شاد اینطور نیست. البتّه قومیّتهای ایرانی در طول سالهای متمادی راه‌حلهایی برای این پیدا کرده‌اند و فرهنگ خویش را ساخته‌اند که در سه دهه‌ی گذشته خیلی به عرصه‌ی رسمی آورده نشده است. این باشد به عنوان مقدّمه برای وقتش. 

   

۳- سفید. بخش سفید حرم در سفرهای یک دهه‌ی اخیر من به مرقد امام رضا، پررنگ‌شدن روزافزون حضور اهل سنّت در حرم است. ابتدا تک‌وتوک و حالا خیلی بیشتر. خدا را شکر با برخورد خوب زوّار هم روبه‌رو شده است. چندی پیش شاهد نماز جماعت آنها نیز در مسجد گوهرشاد بودم. گرایشهای جدید اهل سنّت با زیارت مقابر سر آشتی ندارند امّا این اواخر حتّی آنان را در حال نماز دوروبر ضریح هم دیدم که امیدوارم ادامه یابد. هرقدر حکومت صدای اعتراض اهل سنّت را درآورده ولی گویا فرهنگ مردمی راههایی را برای همزیستی یافته است که إن‌شاءالله خیر خواهد بود.

  

۴- خاکستری. یکی از بخشهای خاکستری حرم، رواج نوعی زیارت بین جوانان - و اخیراً نوجونان- است که با سروصدا و گریه‌های بعضاً تصنّعی و خود را به در و دیوار زدن نمود یافته است. گروهی می‌آیند عزاداری می‌کنند (فرقی ندارد شب عید باشد یا عزا، فقط روضه!) و برمی‌گردند نه قرائتی، نه معرفتی، نه... . موقع برگشت یکی به در می‌چسبد، یکی به دیوار که «منو نبرین»، «منواز آقام جدا نکین» و دیگری زیر بغلش را می‌گیرد و دلداریش می‌دهد... خلاصه نمایشی است. با رواج این شیوه‌ی یک شکل، ظاهراً باید دستورالعملی یا آموزش خاصّی در کار باشد و گرنه نمی‌شود اینها این قدر مثل هم باشند. گویا بسیجی باشند با بزرگترهایی که خودشان هنوز بچّه به نظر می‌رسند. امیدوارم کسی یا راهی پیدا شود و این نمایش را مقداری تعدیل کند.

  

۵- تنها جهت اطّلاع. شعری منسوب به حافظ درباره‌ی امام رضا هست که دال بر تشیّع وی و بر مزارش نقش بسته است. این شعر نسبت به دیگر اشعار وی بسیار ضعیف است و آن را در دیوانها نمی‌آورند. از علّامه طباطبایی نقل شده در سفرش به شیراز، حافظ را در خوابی یا مکاشفه‌ای دیده و گفته شعر از من است.

  

۶- امام رضا فرمود در صحف ابراهیم آمده است که خدا به زمامداران گفته است: ای پادشاه مغرور من تو را برنینگیختم تا بناهای آن‌چنانی بسازی و ثروت بیندوزی بل برای اینکه دعای مظلوم را از من برگردانی که من آن را گرچه از کافری باشد رد نمی‌کن. (تاریخ یعقوبی، ج۲، ص ۴۵۳)

  

۷- امام رضا از پدران خود از امام علی روایت می‌کند که ایشان با پیامبر در حال گذشتن از کوچه‌های مدینه بود که پیرمردی به آنان برخورد و خطاب به علی گفت «سلام بر تو ای خلیفه‌ی چهارم و رحمة‌الله و برکاته» و پیامبر نیز تصدیق کرد. سپس علی از پیامبر علّت این تسمیه را پرسید و او گفت که اوّلین خلیفه، آدم است «إنّی جاعل فی الأرض خلیفه» و دوّمین داوود«یا داوود انّا جعلناک خلیفة فی الارض» و سوّمین هارون  که موسی به برادر گفت «اُخلفنی فی قومی...» و چهارمی تو که پیام برائت را بردی « و أذان من الله و رسوله إلی النّاس یوم الحج الاکبر» یعنی اعلامی از خدا و رسولش برای مردم در روز عید قربان و «أذان من الله» نامی است که خدا بر علی نهاد، سپس به مسئله‌ی خلافت اشاره می‌کنند. (عیون اخبارالرضا، ج۲، ص ۲۹۹، با تلخيص)

  

۸- عن الرّضا (ع):الخلف الصّالح من ولد ابی محمد الحسن بن علی و هو صاحب الزّمان و هو المهدی (عج). (بحار، ج۵۱، ص۴۳)