فقه ابتدایی، جهاد ابتدایی

                                                                                                        ‌سه‌شنبه ۱۲ دی ۱۳۹۱ 
  
  

سه نکته درباره‌ی فتوای خامنه‌ای درباره‌ی جواز صدور دستور جنگ ابتدایی (حمله به کشوری بدون اینکه به ما حمله کرده باشد) از طرف ولیّ فقیه به نظر می‌رسد: 

 

۱- قول به جواز جنگ ابتدایی چیزی است مانند همان دخالت بشردوستانه‌ی کذایی، این گونه اقدامهای یک‌جانبه –گیرم با قصد خیر- ابداً در چارچوب نظام بین الملل مبتنی بر قرارداد و همکاری همه‌جانبه نمی‌گنجد و چنین سخنی ناشی از عقب بودن رهبر نظام، هم از دیگر فقها و هم از زمانه است و البتّه توجیه‌گر بسیاری از اعمال جمهوری اسلامی در گذشته و احتمالاً آینده.

سفر به مکّه محدودیّت شرعی نداشت ولی پس از انعقاد پیمان حدیبیّه بین پیامبر و اهل مکّه، این سفر فقط به سالی سه‌روز محدود شد. می‌گویند آیت‌الله خمینی در فرانسه تأکید داشت که باید به تمام قوانین مربوط این کشور تا زمانی که آنجا هستند عمل شود، (سقوط انقلاب از جایی شروع شد که در جریان تسخیر سفارت امریکا قوانین جهانی را زیر پا گذاشتیم) ولی حالا خامنه‌ای فقهی را ارائه می‌کند که ماقبل دوران مدرن است. امروز هرکس چه بخواهد و چه نخواهد «شهروند» است یعنی هم تابع قوانین کشور محل ّ اقامت خود و هم تابع قوانین حاکم بر نظام بین‌الملل است. این قوانین و معاهده‌ها «حاکم» بر قوانین جزئی فقهی هستند و فتواهایی مانند فتوای قتل نویسنده یا هنرمندی خاص - بی آنکه از لحاظ علمی وارد چالش با فقها شویم- نمی‌تواند در مقیاس بین‌المللی توجیهی داشته باشد. 

 

۲- از یک لحاظ دیگر این رویکردهای ایجابی و هجومی (انقلاب دوّم خواندن تسخیر سفارت، فتوای قتل سلمان رشدی، ممکن‌دانستن جهاد ابتدایی و..) را با یک نمونه‌ی کم‌نظیر از کارکرد اجتماعی دین مقایسه می‌کنیم. فتوای تحریم تنباکو چرا تا این حد تاریخ‌ساز شد؟ دستکم به دو دلیل، مسالمت‌آمیز و سلبی بودن آن. احتمالاً اگر برخی فقهای حکومتی امروز در آن زمان بودند راه مبارزه با نفوذ بیگانه را حلال کردن اموال آنان یا حتّی مباح کردن جانشان می‌دانستند تا با احساس خطر کردن از ایران بروند، حال اینکه آن روش در چارچوب اسلام سنّتی فقط حکم شخصی افراد را بیان کرد، ولی جمع قطره‌ها، دریایی بزرگ ساخت که تا اندرونی شاه نیز پیش رفت. فکر کنید که چنین روشی- به فرض اینکه تقیّد مردم به دین، شبیه به همان زمان باشد- چه کارکردی در دنیای سرمایه‌سالار کنونی خواهد داشت. بسیاری از انقلابیان پس از دوّم خرداد نوشتند که آنچه دو خرداد بر سر ما آورد این بود که تیزی سلاح انقلابی ما را با شعارهایی مانند مدارا و گفتگو کُند کرد؛ خدا را شکر که در این چندساله تمام آن خسارتها با شعارهایی تند ولی پوک و مضر جبران شد. دو نوع رویکرد فقهی بالا (یکی سنّتی و فردی ولی بسیار مؤثّر و در خور دفاع با رویکرد تهاجمی و حذفی ولی تاریخ‌دار و بدنام‌کننده) جا دارد بیشتر پرداخته شود. در سه سال اخیر بسیاری از مبارزه‌ی منفی نوشتند ولی به دلیل آبشخور فکری خود بیشتر به امثال گاندی ارجاع می‌دادند. درس‌گیری از بزرگان جهان به جای خود، منابع ملموس و دم دست‌تری هم وجود دارد. 

 

۳- نکته‌ی اصلی اینجاست که خامنه‌ای در زمان ریاست جمهوری چیزی گفت درباره‌ی ولایت فقیه که آیت‌الله خمینی به آن اعتراض کرد. از سخنان رئیس جمهور وقت و نامه‌ی رهبر انقلاب چنین برمی‌آید که دایره‌ی اختیارات ولیّ فقیه از دید خمینی وسیعتر از نظر خامنه‌ای بوده است، حالا چه شده که وی حالا و پس از تصدّی رهبری  بر خلاف نظر عموم فقها قائل به جنگ ابتدایی است و دایره‌ی اختیارات ولیّ فقیه را وسیعتر از خمینی می‌داند؟ بارها پیرامون تأثیر جایگاه بر افراد گفته‌اند و خوانده‌ایم حالا با سنجش نظرات رهبر نظام درباره‌ی حدود اختیارات ولیّ فقیه، پیش و پس از آنکه خود به رهبری برسد، بار دیگر این موضوع در خور درنگ خواهد بود.