مرجعيّت رهبر نظام

                                                                                                                   شنبه ۵ امرداد

محسن کدیور بحث نه‌چندان تازه‌ی صلاحیّت علمی رهبر نظام را اینجا دوباره پیش کشید. به آنها نکات دیگری هم می‌توان افزود؛ مثلاً اینکه نقل قول خانم مصطفوی به روشنی نشان می‌دهد که-از ديد خمینی- اجتهاد او فقط در حدّ اداره‌ی شئون سیاسی بوده و نه بیشتر. از طرف دیگر این نقل قول مستقیم اکبرین از مرحوم فضل‌الله نیز هست که فضل‌الله شخصاً از خامنه‌ای شنیده بود که در برخی مسائل تابع نظر آیت‌الله منتظری بوده است و اشکال می‌کرد که چگونه مقلّدی می‌تواند مرجع تقلید شیعیان شود؟

بحث دیگری که هست، به یکی از شنیده‌های من در دهه‌ی هفتاد برمی‌گردد. طبعاً اثبات آن به این سادگی نیست امّا بالاخره باید جایی گفته شود تا زمینه‌ی اظهارنظر آگاهان فراهم شود. موضوع رجوع خبرگان به آیت‌الله گلپایگانی برای قبول منصب رهبری و امتناع ایشان کمابیش گفته شده است امّا آنچه را ناگفته مانده، از زبان یکی از مدرّسان حوزه و مرتبطان دفتر آیت‌الله سیستانی نقل می‌کنم:

«برخی از اعضای خبرگان پس از انتخاب آقای خامنه‌ای لازم دانستند که برای اثبات اجتهاد وی چیزی بیش از نقل قول در میان باشد و طبعاً او اجازه‌ی اجتهاد مکتوب یا چیزی مانند آن نداشت. بنابراین باز هم به آقای گلپایگانی مراجعه شد و با نقل کامل مراحل تحصیلی خامنه‌ای از ایشان خواهش شد که تأییدیه‌ی اجتهادی برای وی به صورت مکتوب بنویسند. مرحوم گلپایگانی با ردنکردن گزارش آقایان گفتند که اینها برای من دلیل کافی نمی‌شود و من برای صدور چنین اجازه‌ای باید یقین کامل داشته باشم (مثلاً رؤیت تألیفی فقهی از خامنه‌ای یا حضور در درس و مواردی مانند اینها که در حوزه مرسوم است) و طبعاً چنین چیزی در بین نبود. ناقل می‌گفت اصرار آقایان نصف روز طول کشید و تا آنجا پیش رفت که به گلپایگانی گفتند کشور در مرحله‌ی خطیری قرار دارد و ممکن است تمام زحمات دوران انقلاب و جنگ به باد رود، دستکم چنین اجازه‌ای را بنا به مصلحت بدهید ولی باز هم آیت‌الله نمی‌پذیرد. پس از يأس از گلپایگانی، نزد آیت‌الله اراکی می‌روند و با بیان مطالب فوق موفّق می‌شوند که تأیید ایشان را بگیرند و معمولاً نوشته‌ی ایشان است که در سایتهای و نوشته‌های پیرامون اجتهاد و رهبری رهبر نظام نقل می‌شود. علّت اینکه پس از سال ۶۸، معمولاً نام آیت‌الله اراکی در رسانه‌های رسمی مقدّم بر دیگر مراجع مسلّم موجود برده می‌شد، همین جریان است.» (ناقل پیرامون اینکه آیا به مراجع دیگری نیز رجوع شد یا نه چیزی نگفت)

در همین زمینه ابتدا در برخی کتب عربی که برای ساکنان خارج از کشور چاپ می‌شد، سپس در سایتها و وبلاگهای داخلی ادّعا شد که خامنه‌ای در اوایل جوانی اجازه‌ی اجتهادی از مرحوم شیخ مرتضی حائری گرفته که بسیار عجیب است چون با وجود آن نیازی به این همه زحمت نبود. رهبر نظام در جواب استعفانامه‌ی آیت‌الله طاهری، گوشه‌ای هم به مرحوم منتظری زد که بهتر بود به توصیه‌ی آیت‌الله خمینی عمل می‌کرد و کشور را دچار مشکل نمی‌کرد. با درون پرانتزگذاشتن ابهامی که درباره‌ی وثوق نامه‌های اواخر عمر رهبر انقلاب وجود دارد، باید گفت که منتظری در سیاست دخالت نکرد، بلکه جلو دخالت بیشتر سیاست در مذهب ایستاد. مرجعیّت خامنه‌ای ربطی به وظیفه‌ای که به عهده گرفته بود نداشت و نظر منتظری به «مبتذل‌نکردن مرجعیّت» برمی‌گشت، نه بیشتر. همان زمان شخصاً از یکی از ائمّه‌ی جمعه شنیدم که با دلسوزی از بار سنگین رهبری کشور بر دوش خامنه‌ای می‌گفت و اضافه می‌کرد که «رهبری فقط جهت آمادگی برای درس خارجشان، روزانه سه ساعت مطالعه‌ی فشرده دارند و این به اضافه‌ی اداره‌ی امور کشور فشار زیادی به ایشان وارد می‌کند». جا داشت کسی از او می‌پرسید که این همه زحمت برای چه؟

پ.ن: پیرامون سالهای ۶۷ و ۶۸ و حوادث آن ابهامهای زیادی هست و گاهی یک گزارش یا نقل قول می‌تواند کلّ دانسته‌های ما را از آن زمان تحت تأثیر قرار دهد. نمونه‌اش جواب شیخ محمّد مؤمن است به اشکالی که به انتخاب رهبر فعلی بر اساس قانون اساسی قدیم گرفته می‌شود و روشن است که نه تنها اشکال را رفع نکرد که آن را پیچیده‌تر هم کرد. من اینجا به تبع نوشته‌ی یکی از خوانندگان جرس خیلی خلاصه به آن پرداختم.