تسلیت معکوس

                                                                                                      پنجشنبه ۷ اسفند ۱۳۹۳

  
  

۱- شکل و محتوای تسلیت خامنه‌ای به مادر سیّدمحمّد خاتمی بی‌سابقه بود. به دو جهت می‌توان پیام تسلیت نوشت؛ یکی اینکه شخص درگذشته آدم سرشناس یا لااقل شناخته‌ای برای نویسنده‌ی پیام باشد، یا متوفّّی از نزدیکان ِشخص آشنا یا معروفی باشد. نه خواهر خاتمی معروفیّتی داشت و نه مادر وی را کسی می‌شناسد. خامنه‌ای اگر دل خوشی از خاتمی نداشت -که ندارد- و اگر ظرفیّت و اقتدار لازم را داشت -که باز هم ندارد- می‌توانست موضوع را به سکوت برگزار کند. نوع تسلیت وی نشانگر عمق بیزاری وی و پیامی است به دورخیز اصلاح‌طلبان برای حضور دوباره در قدرت. شکل تسلیت وی، جواب رد به پیام عیادت خاتمی هم بود. 

     

۲- خامنه‌‌ای با اشخاص و گروههای زیادی برخورد داشته است و دستکم در ظاهر بسیاری را بخشیده یا از در آشتی درآمده است ولی این تسلیت نشان داد که وی فقط در دو موقع این کار را می‌کند:

  

یک. فرد درگذشته،‌ آدم مقتدری باشد که در این صورت این پیام بیشتر نشانگر خوشحالی از درگذشت وی است؛ مانند درگذشت بازرگان یا از آن واضحتر منتظری (بوسه‌ی رضایت). آیا خاتمی از منتظری بزرگتر یا تهدید مهمتری است؟ قطعاً نه. ولی منتظری ِخوب، منتظری مرده است و خاتمی هنوز زنده است. 

  

دو. وقتی که رهبر نظام واقعاً به کمک کسی نیاز داشته باشد. او زمانی گفتگو با غرب را آغاز کرد که کارد داشت به استخوان می رسید و ترس از شورش و آگاهی از نداشتن پایگاه مردمی (به شهادت مانورهایی که در خیابانها انجام شد) او را مجبور به مذاکره کرد. دعوت وی از مردم برای شرکت در انتخابات پس از انتخابات بی‌رونق مجلس و تأکید بر لزوم حضور کسانی که حتّی به جمهوری اسلامی اعتقاد ندارند نیز مورد دوّم از این دست بود. همین نشان می‌دهد که آشتی وی را نباید خیلی جدّی گرفت چون به محض برطرف‌شدن نیاز، از بین می‌رود. تسلیت خامنه‌ای به احمدی‌نژاد هم بیانگر این است که هنوز علاقمند به بازی با مهره‌های اوست. به نظرم خامنه‌ای روی حضور طیف احمدی‌نژاد در مجلس -و نه دولت- حساب باز کرده است. 

  

۳- از بند دو می‌توان نتیجه گرفت که خاتمی و اصلاح‌طلبان واقعی در دو هنگام می‌توانند امید داشته باشد که با مسالمت با نظام وارد دادوستد شوند،‌ یکی اینکه از قدرت کاملاً کناره بگیرند (و بی‌خطر شوند) و دیگر اینکه به گونه‌ای اقتدار داشته باشند که رهبر نظام را وادار به تنازل کنند. روی این گزینه باید بیشتر کار کرد ولی تنها راه آن روکردن به مردم و گفتگو با آنهاست نه تلاش برای بازگشت مجدّد به قدرت با تمکین به نظارت استصوابی و آنچه همه می‌دانیم. امیدوارم این را بیش و پیش از همه خود خاتمی درک کند.