سه‌شنبه ۱۴ اسفند ۱۳۹۷
تعریف عبدالکریم سروش از آیت‌الله خمینی در این سخنرانی واکنشهای زیادی برانگیخت. از آنجا که هیچ رویدادی نیست که جنبه‌ی مثبت نداشته باشد و نتوان چیزی از آن آموخت، یک نکته را خیلی مختصر عرض می‌کنم:
پس از مهاجرت دکتر سروش واقعاً امیدوار بودم این سفر ناخواسته به بارورترشدن پروژه‌ی فکری او بینجامد. اوّلاً تحصیلات ایشان بنا بر قرائن با وقوع انقلاب نیمه‌کاره ماند و پس از آن هم او که با اتّکا به ذوق و مطالعات شخصی خود پروژه‌ی روشنفکری دینی را یک‌تنه پیش برده بود، حالا و با حضور دائمی در محافل دانشگاهی خارج مجال برخورد با دستاوردهای دسته‌اوّل علوم انسانی و تجربی را می‌یافت و خودش مصداق «قبض و بسط» می‌شد؛ یعنی می‌شد به انتظار نتیجه‌ی جدید این دادوستد معلومات جدید و قدیم نشست.
ثانیاً تیغ نقد سروش در داخل کشور بنا به اقتضای مکان و زمان متوجّه برداشت سنّتی از دین بود در حالیکه نحله‌های فکری زیادی در سپهر فرهنگی ایران حضور دارند و نقد مستمر همه‌ی آنها واجب و ضروری است. اگر روشنفکری دینی معنایی داشته باشد، در نقد توأمان روشنفکری سکولار و عالمان دین است. ضمن اینکه روشنفکری خود جنبه‌ی اجتماعی آشکاری دارد و با کناره‌گیری و پرداختن به بحثهای نظری بدون دخالت در اجتماع نمی‌سازد. مرحوم شریعتی تعبیر «روشنفکر مذهبی» را در واکنش به کسانی ساخت که روشنفکری را مساوی عقلانیت محض و بدون تعلّق به دین می‌دانستند و همزمان هر دو وجه سکولار و متدیّن فرهنگ ما را نقد کرد و مهمترین دلیل توفیق او نیز همین بود. من فکر می‌کردم با مواجه با روشنفکران ستیزه‌گر سکولار در خارج سروش متوجّه شود که در دوره‌ی حضورش در ایران تا چه حد فقط به یک‌طرف ماجرا پرداخته و طرف دیگر را به حال خود رها کرده است و در پی جبران مافات برآید.
با کمال تأسّف انتظار من برآورده نشد. اثری از تعامل ایشان با دستاوردهای جدید علوم مشاهده نشد، محصولات فکری جدید ایشان روزبه‌روز از بعد اجتماعی «روشنفکری» فاصله گرفت و به بحثهای کلامی صرف و قرآن پرداخت و از همه عجیب‌تر واکنش چندانی به سکولارهای ساکن خارج نشان نداد و در برابر تغییر عقیده‌ی همراهان قدیم مانند ملکیان هم نقد دندانگیری از ایشان ندیدیم و حضور وی بیشتر در جلسات یک‌طرفه و بدون گفتگو بود. امیدوارم برخوردی که با او پس از بیان چند جمله در توصیف آیت‌الله خمینی شد، وی را به صرافت پرداختن به نیمه‌ی دیگر ماجرا هم بیندازد.
پس از مهاجرت دکتر سروش واقعاً امیدوار بودم این سفر ناخواسته به بارورترشدن پروژه‌ی فکری او بینجامد. اوّلاً تحصیلات ایشان بنا بر قرائن با وقوع انقلاب نیمه‌کاره ماند و پس از آن هم او که با اتّکا به ذوق و مطالعات شخصی خود پروژه‌ی روشنفکری دینی را یک‌تنه پیش برده بود، حالا و با حضور دائمی در محافل دانشگاهی خارج مجال برخورد با دستاوردهای دسته‌اوّل علوم انسانی و تجربی را می‌یافت و خودش مصداق «قبض و بسط» می‌شد؛ یعنی می‌شد به انتظار نتیجه‌ی جدید این دادوستد معلومات جدید و قدیم نشست.
ثانیاً تیغ نقد سروش در داخل کشور بنا به اقتضای مکان و زمان متوجّه برداشت سنّتی از دین بود در حالیکه نحله‌های فکری زیادی در سپهر فرهنگی ایران حضور دارند و نقد مستمر همه‌ی آنها واجب و ضروری است. اگر روشنفکری دینی معنایی داشته باشد، در نقد توأمان روشنفکری سکولار و عالمان دین است. ضمن اینکه روشنفکری خود جنبه‌ی اجتماعی آشکاری دارد و با کناره‌گیری و پرداختن به بحثهای نظری بدون دخالت در اجتماع نمی‌سازد. مرحوم شریعتی تعبیر «روشنفکر مذهبی» را در واکنش به کسانی ساخت که روشنفکری را مساوی عقلانیت محض و بدون تعلّق به دین می‌دانستند و همزمان هر دو وجه سکولار و متدیّن فرهنگ ما را نقد کرد و مهمترین دلیل توفیق او نیز همین بود. من فکر می‌کردم با مواجه با روشنفکران ستیزه‌گر سکولار در خارج سروش متوجّه شود که در دوره‌ی حضورش در ایران تا چه حد فقط به یک‌طرف ماجرا پرداخته و طرف دیگر را به حال خود رها کرده است و در پی جبران مافات برآید.
با کمال تأسّف انتظار من برآورده نشد. اثری از تعامل ایشان با دستاوردهای جدید علوم مشاهده نشد، محصولات فکری جدید ایشان روزبه‌روز از بعد اجتماعی «روشنفکری» فاصله گرفت و به بحثهای کلامی صرف و قرآن پرداخت و از همه عجیب‌تر واکنش چندانی به سکولارهای ساکن خارج نشان نداد و در برابر تغییر عقیده‌ی همراهان قدیم مانند ملکیان هم نقد دندانگیری از ایشان ندیدیم و حضور وی بیشتر در جلسات یک‌طرفه و بدون گفتگو بود. امیدوارم برخوردی که با او پس از بیان چند جمله در توصیف آیت‌الله خمینی شد، وی را به صرافت پرداختن به نیمه‌ی دیگر ماجرا هم بیندازد.
سروش خیلی وقت است رفته توی جاده خاکی، کدام راه نیمه رفته؟
پاسخحذفاحتمالا میخواد برگرده ایران سالهای اخر عمرشو در ایران باشه واینجا دفن بشه بهترین راه را چاپلوسی و تملق برای خمینی دیده
پاسخحذفمن خیلی کسایی رو دیدم که متن مینویسن و جواب حرفای این سخنرانی سروش رو میدن، ولی حتی یک بار سخنرانیش رو کامل گوش نکردن.
پاسخحذف