آیت‌الله بروجردی و پادشاه عربستان

                                                                                                    پنجشنبه ۱۵ مهر ۱۴۰۰

 

سعود ابن عبدالعزیز در زمان شاه سفری به ایران می‌آید و خواستار دیدار با آیت‌الله بروجردی در قم می‌شود. همه خوشحال می‌شوند که اگر پادشاه عربستان به ملاقات مرجع شیعیان بیاید، باعث سربلندی تشیّع و کم‌شدن مشکلات بین مسلمانان دو کشور می‌شود ولی بروجردی می‌گوید که من نمی‌پذیرم. بسیاری پادرمیانی کردند که ایشان از حرف خود برگردد از جمله خمینی جوان که شخصاً واسطه شد. بروجردی می‌گوید :«این آقا اگر به قم بیاید به زیارت من می‌آید به زیارت حضرت معصومه نمی‌رود و اگر هم آنجا برود، فقط فاتحه می‌خواند نه زیارت و این برای من قابل تحمّل نیست که پادشاهی وارد قم بشود و نسبت به امامزاده‌‌ی واجب‌التعظیمی توهین کند به زیارت نرفتن و من باعث این توهین نمی‌شوم.» راهکار برای پیشبرد تقریب، دوستی با آنان است ولی نه به قیمت دست کشیدن از عقاید. (تفصیل مطلب را از زبان سیّدحسین علوی بروجردی بشنوید)

 

خوب آدم نمی‌داند که با خواندن این مطلب بخندد یا بگرید. پادشاهی که به ایران می‌آید و متعلّق به مذهب دیگری است چرا باید به زیارت یک امامزاده‌ (و نه حتّی امام) ‌شیعیان برود؟ چرا حتّی رفتن و فاتحه‌خواندن کافی نیست و باید زیارتی را که شیعیان دوازده‌امامی می‌خوانند بخواند؟ مگر قرار است تغییر مذهب بدهد؟ چرا اصلاً زیارت نرفتن او توهینی به حضرت معصومه است؟ اگر ملک سعود -فقط در صورت فرض- کوتاهی می‌کرد، ‌آیا به معنای این بود که بروجردی از عقاید خود دست کشیده‌ است؟ آیا برای طرف مقابل امکان دارد که از بروجردی یا مرجع دیگری در سرزمین عربستان درخواست مشابهی بکند؟ و سؤالهای دیگر.

 

قرآن در آیه‌ی ۶۱ سوره‌ی انفال به پیامبر می‌گوید «اگر کافران تمایل به صلح نشان دهند،‌ تو نیز از در صلح درآی» یعنی پیشنهاد باید از طرف آنان باشد ولی در آیه‌ی ۶۳ سوره‌ی آل عمران درباره‌ی اهل کتاب به پیامبر دستور می‌دهد که :«بگو ای اهل کتاب،‌ بیایید از آن کلمه‌ی حقی که بین ما و شما یکسان است پیروی کنیم...». یعنی در آیه‌ی دوّم اوّلاً پیشنهاد باید از طرف ما باشد و ثانیاً پافشاری بر مشترکات بین دو دین کافی است نه بیشتر. برای مثال قرار نیست آنان پیامبری حضرت محمّد (ص) را تصدیق کنند که از امامان شیعه هم برتر است چه رسد به یک امامزاده. اگر دستور برای ایجاد همدلی و نزدیکی با غیرمسلمانان این باشد، تکلیف درباره‌ی مسلمانان کاملاً روشن است. نتیجه‌ی کنارگذاشتن قرآن و پیروی از معیار من درآوردی زیارتنامه‌خواندن برای امامزاده می‌شود دوری بلکه دشمنی بین پیروان دو مذهب.

 

می‌بینید که حالت متشنّج بین دو کشور و پیروان دو مذهب سابقه‌ای پشت سر خود دارد و آن هم حکایت «مرغ یک‌پا دارد» است که سهم ما در این میان به مراتب بیشتر بوده است. فراموش نکنیم که رابطه‌ای که بین شیخ الازهر و مرحوم بروجردی برای تقریب بین مذاهب شکل گرفت هم با ابتکار شیخ شلتوت به وجود آمد. شیخ فعلی الازهر نیز در ابتدا با موضعی معتدل نسبت به شیعیان روی کار آمد ولی دیدن بعضی برخوردها و سخنرانی‌های تفرقه‌افکنانه باعث شد که در دیدگاه خود تجدید نظر کند. دیدار پاپ با آیت‌الله سیستانی هم -با علم به مشکلات جسمی سیستانی و محدویّت‌های امنیّتی- با ابتکار و پیش‌قدمی پاپ و افتخار و امتیازی برای رهبر کاتولیک‌ها بود. دعوت قرآن به دوستی و پرهیز از دشمنی را اگر معیار رفتار حکومت فعلی در منطقه و جهان قرار دهیم،‌ کارنامه‌ای پر از نمرات ضعیف خواهد داشت. شاید فقط استثناهایی مانند سیّدجمال اسدآبادی در گذشته و سیّدموسی صدر در زمان ما تلاش کردند مایه‌ی وصل باشند ‌نه فصل که به خاطر عدم همراهی دیگران نه تنها تلاششان به جایی نرسید، بلکه به قیمت جانشان تمام شد.