دروغ ِنه‌چندان ظریف

                                                                                                یکشنبه ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۴

درباره‌ی دفاع جواد ظریف از خویش:

۱- جمله‌ی اوّل که «کسی نمی‌تواند پشت عنوان روزنامه‌نگار یا فعّال سیاسی پنهان شود» درست است امّا فقط روی کاغذ، و ربطی به واقعیّت ندارد. در عالم واقع کسانی از میان روزنامه‌نگاران و فعّالان سیاسی به بهانه‌های واهی به زندان افتادند. گیریم که این توجیه را هم پذیرفتیم که «ظریف اینجا گرچه راست نگفته ولی دروغ هم نگفته است» امّا برگزارنشدن دادگاه همراه با رعایت‌نشدن حقوق متّهم (از ارتباط با وکیل و دیدار با نزدیکان و غیره) را چگونه ماله بکشیم؟ این روزنامه‌نگاران و فعّالان مجرم که پشت عنوانهایشان پنهان شده‌اند، نباید به حقوق قانونی خود دسترسی داشته باشند؟

   
۲- جمله‌ی دوّم ظریف که «کسی در ایران به خاطر عقیده‌اش زندانی نمی‌شود»، ‌دروغ محض است. یعنی چون مثل جمله‌ی بالا کلّی‌گویی نیست،‌ نمی‌توان آنرا ماله‌کشی هم به شمار آورد. ابتدای برخورد با دراویش فقط به خاطر عقیده‌شان بود، عقیده‌ای که اتّفاقاً داخل مذهب رسمی کشور هم هست ولی حکومت اختلاف سلیقه و مسلک را هم تاب نیاورد، ‌آن هم گروهی که حتّی از رهبر پیشین نظام ‌تأییدنامه داشتند. امید کوکبی فقط به خاطر امتناع از همکاری با نظام به زندان افتاد و علی‌اصغر غروی فقط به خاطر چاپ یک مقاله محکوم شد. از این دست مثالها بسیار است؛‌ من روشنترینها را گفتم.

  

۳- تهدید خارجی همیشه بالای سر ایران بوده و در آینده نیز با احتمالاً ضعف یا شدّت متفاوت خواهد بود؛‌ تا کی باید شاید توجیه ناراستی‌ها به بهانه‌ی تهدید بزرگتر خارجی باشیم؟ جای عقل و شرع (در کنار انصاف و مصالح ملّی) در دفاعیّه‌ی سخنگوی خارجی حکومت دینی کجاست؟ چندسال عمر یک‌جوان ارزشمندتر است یا زیورآلات فلان زن یهودی؟‌ چطور برای آن می‌شد مرد ولی این یکی موردی جزئی است که مجازیم برای رعایت مصالح ملّی به خاطرش دروغ بگوییم؟ (آن هم در شرایطی که پرهیز از آن ممکن است). منتقدان چرا به ادّعاهای دولت درباره‌ی برنامه‌ی اتمی یا کمک‌نکردن به حوثی‌ها و... گیر ندادند؟ پس آنها هم معنی انصاف و مصالح ملّی را می‌دانند ولی اینجا فرق می‌کند.

  

۴- اصل تفکیک قوا از مهمترین مشخّصه‌های نظامهای دموکراتیک است. کسانی که از سران ایرانی -یا غیر ایرانی نظامهای متّهم به خودکامگی- درباره‌ی وضع زندانیان سؤال می‌کنند،‌ این را یقینی گرفته‌اند که آنها موظّفند که از تمام رخدادهای منسوب به «نظام» خویش دفاع کنند. جواب ظریف درست همان چیزی است که آنها انتظار دارند: نفی هرگونه بی‌عدالتی، زیرپانگذاشتن قانون و انکار اتّهامهای رایج در رسانه‌ها. ظرافت روحانی یا ظریف جایی معلوم می‌شود که ابتدا بر اصل تفکیک قوا تأکید کنند و بگویند که اینها (برخورد با دگراندیشان) ‌روال قانونی نیست ولی هرجایی ممکن است در عمل اشتباهاتی هم پیش آید که در خور پیگیری است یا حتّی اختلاف سلیقه‌هایی بین دولت و برخی نهادهای قضایی وجود دارد و جزآن. بدترین جواب، نوع دفاع ظریف از کلیّت نظام است که ربطی به آن صدای واحد که روحانی در سازمان ملل گفت ندارد. 

   

۵- بعضی منتقدان هستند که همیشه به جای کلاه سر می‌آورند یا به هنگام درست‌کردن ابرو کور می‌کنند، ‌این دلیل نمی‌شود که ما به کاری که شایسته و بایسته است،‌ نپردازیم. آنها به مجرّد دیدن دو غلط، به کارنامه‌ی کسی نمره‌ی صفر می‌دهند ولی درمان افراط، ‌تفریط نیست بلکه اعتدال عقلایی است؛ یعنی همان دو نمره را از کارنامه‌ی آن فرد کم می‌کنیم. ترس از همسوشدن با جریانهای افراطی رویه‌ی داخلی مصلحت‌اندیشی نادرست بند سه است. ظریف دروغگویی حرفه‌ای مانند احمدی‌نژاد نیست ولی «اینجا» دروغ می‌گوید. دروغ هم به بزرگی و کوچکی نیست و گرنه دروغ یکی دو درصدی نرخ تورّم احمدی‌نژاد در مناظره با میرحسین نباید اینقدر بزرگ می‌شد. قصد آزردن نداشتن هم مجوّز خلافگویی نمی‌شود. هیچ متنی نه کاملاً درست و نه کاملاً غلط است؛ ‌«نقد» یعنی جداکردن سره از ناسره. در کشوری که نظرها دفاع محض یا تخطئه‌ی محض است،‌ این کار دشوار است ولی شدنی؛ تمرین می‌خواهد.

  

۶- ظریف (و دولت روحانی) هرقدر در رویارویی با همتایان خارجی خود موفّق بوده، در داخل ناموفّق است. پیروزی بر فلان سناتور دلواپس بی‌سواد امریکایی یا صهیونیست رادیکال اسرائیلی کار چندان سختی نیست. امّا چرا آنها –و مشخّصاً ظریف- نمی‌توانند منتقدان قانونی داخل را هم خشنود کنند؟ جواب را از زبان خودش بشنوید: «مواضع حقیر برخلاف برخی دوستان که مواضع و دیدگاه‌های‌شان درطول سه دهه گذشته چرخش‌های ۱۸۰ درجه‌ای داشته است، قدمت سی‌وچند ساله دارد» گذشت سالها و کسب تجربه و دانش بیشتر، حتّی بر جهت‌گیری‌های عمده‌ی فکری انسان اثر می‌گذارد چه رسد به سیاست. شما سی‌وچند سال است درجا می‌زنی جناب ظریف و این اصلاً خوب نیست.

  
مرتبط:‌ دروغ و ریای معتدل