هاشمی و خوابگه مورچگان

                                                                             ‌                      پنجشنبه ۱۵ بهمن ۱۳۹۴

  

منطق هاشمی در دفاع از سیّدحسن خمینی عجیب نبود ولی ‌لحن تند او شگفت‌آور بود که البتّه کاملاً متناسب با زیاده‌خواهی‌های روحانیون انتصابی‌ است. «عدم احراز» ادّعایی دو جنبه داشت،‌ یکی جنبه‌ی علمی و دیگر جنبه‌ی سیاسی:

جنبه‌ی علمی آن آشکارا جهت‌دارانه بود. سیّدحسن با دوری از مناصب حکومتی این فرصت را داشت که درست و بقاعده درس بخواند و پلّه‌های ترقّی را طی کند. درس خواند، ‌فارغ شد و درس داد. او از این جهت مانند بنیانگذار جمهوری اسلامی است که از حوزه به سیاست آمد نه اینکه در سیاست مجتهد شود یا اجتهاد سیاسی/کاربردی بگیرد. مقایسه‌ی او و رهبر فعلی ایران کافی است. تأییدکنندگان اجتهاد خامنه‌ای همه از کارکنان جمهوری اسلامی بودند به جز مرحوم اراکی که داستان تأیید اجتهاد گرفتن از وی را پیشتر تعریف کردم. کسانی از صلاحیّت علمی سیّدحسن در این چند روزه تعریف کردند که در جایگاه استاد فقهای فعلی خبرگان و شورای نگهبان‌ قرار دارند. آیت‌الله خمینی با تأیید همین مراجع از اعدام نجات یافت و حالا همین مراجع خمینی جوان را تأیید می‌کنند؛‌ این دوّمین جنبه‌ی شباهت و سوّم هم اینکه به خلاف مدّعیان اجتهاد فعلی که فقط در فقه صلاحیّت دارند،‌ سیّدحسن مانند سیّد روح‌الله فلسفه‌ی اسلامی و عرفان نظری خوانده و تدریس کرده است. این نکته را هم در نظر داشته باشید که اجتهاد مصطلح حوزوی و سیاسی عام و خاص هستند. یعنی هرآنکه در حوزه به اجتهاد رسید صلاحیّت مناصب متناسب با آن را دارد ولی برعکس نیست، یعنی مثلاً فلان کس که وزیر اطّلاعات شده است، مجتهد مسلّم حوزه به شمار نمی‌رود. پس برای کسی که جهل یا ریگ در کفش نداشته باشد، روشن است که معنای «اشبه به جدّش» که هاشمی گفت،‌ چیست.

جنبه‌ی سیاسی کمی پیچیده‌تر است. خمینی با عضویّت در این مجلس جزو رجال سیاسی نظام می‌شود و بخت اوّل قرارگرفتن در بالاترین منصب ساختار سیاسی را در آینده خواهد یافت. وحشت آقایان از چنین امری، با توجّه به قحط‌الرّجال مجتهدان جوان محافظه‌کار، آنان را در موقعیّتی غیرقابل بازگشت قرار می‌دهد. یعنی اثرات انتخاب خمینی از همین حالا بر سپهر سیاسی کشور پدیدار خواهد شد. کسانی که در حمله به میرحسین، خاتمی، هاشمی و دیگران گوی سبقت را از هم می‌ربایند، ‌در محاسبات خویش خواهند دید که شاید تا چندسال بعد باید تاوان این اقدامها را بدهند و محتاط خواهند شد. اصولگرایان با جذب سیّدحسن شاید اندک امکانی داشتند که از تقابل وی با خود جلوگیری کنند ولی حالا دیگر بختی ندارند. کمی به گذشته باز گردیم و ببینیم که تهدید خاتمی یا ردّصلاحیّت هاشمی چه تأثیری داشت؟ اینکه هاشمی از «بیت امام» می‌گوید به این معنا نیست که آنان امتیازی ویژه دارند، بلکه اشاره به این امر است که خانواده‌ی رهبر سابق را نباید وارد بازی سیاسی (به معنای دقیق) آن می‌کردند. آنان که دست فرزند خود را برای دخالت در پرونده‌های قضایی باز گذاشتند، رهبری را موروثی کردند یا کسی که صرفاً بر اساس سابقه‌ی حوزوی خود به میدان آمد؟ معروف است که آیت‌الله خمینی پس از مرگ آقامصطفی گفت که من برای رهبری نهضت به او امید داشتم؛ آیا آیت‌الله خمینی هم به فکر موروثی‌کردن رهبری بود یا نظر به لیاقت و جایگاه فکری و فقهی و سیاسی فرزندش داشت؟ همو نبود که بعدها پسر دوّمش را از دخالت مستقیم در سیاست بر حذر داشت؟

اینکه کیهانیان به هاشمی بتازند عجیب نبود ولی بازگشت پرافتخار برخی ورشکستان اصلاح‌طلب به میدان در خور توجّه بود. شاید سکوت خواسته یا ناخواسته‌ی آنان می‌توانست خاطره‌ی دسته‌گلهایی که آب داده‌اند از ذهن جوانان و نوآمدگان عرصه‌ی اجتماع پاک کند ولی خُب تقدیر چیز دیگری بود. غضنفران سابقه‌دار نشان دادند که سالها از سیاست ایران عقبند و از درک تأثیر عمیقی که خرداد۸۸ روی سپهر سیاسی ایران گذاشت ناتوانند و تفاوت حال افراد از جمله هاشمی را درنیافته‌اند. تلخ‌تر اینکه آنان درخواهند یافت که حتّی دیگر توان گل‌زدن به تیم خودی را هم ندارند.‌

«عدم احراز صلاحیّت» سیدحسن خمینی یک پیامد بسیار مهم دارد. انتخابات خبرگان هیچ‌‌گاه مورد اهتمام مردم عادی نبود؛ ‌به خلاف انتخابات مجلس و ریاست جمهوری که مردم از آن انتظارات معیشتی داشتند؛ امّا این برخورد سلبی و بازتابی که میان مردم داشت، می‌تواند برای اوّلین بار انتخاب خبرگان را پرشور کند. این فرصت را -به رغم تمام محدودیّتها- نباید از دست داد.