به بهانه‌ی «سوپرمن»

                                                                                                            پنجشنبه ۱۶ امرداد ۱۴۰۴

سری فیلمهای «سوپرمن» برعکس «بتمن»ها که به مدد کارگردانانی مثل کریس نولان و تیم برتون به سطحی متفاوت ارتقا یافته همچنان در رده‌ی فیلمهای عامه‌پسند صرف دسته‌بندی می‌شود. این بار امّا از دید بسیاری از تماشاگران -که هم شامل طرفداران فلسطین و هم بسیاری از اسرائیلی‌هاست- نویسنده و کارگردان ظاهراً سعی کرده که کمی از این سطح فراتر رود. بدون کندوکاو در نیّت سازندگان «سوپرمن» این سروصدا را از دو جنبه می‌توان بررسی کرد.

 

یکی اینکه آیا واقعاً شباهتی بین دو کشور متخاصم در فیلم با اسرائیل و غزّه هست یا نه؟ شباهتها خیلی زیادند. حتّی اگر جنگ غزّه را در نظر نیاوریم بد نشان دادن کشوری که متّحد امریکاست و به گفته‌ی رئیس‌جمهور نیمه‌دیوانه‌اش «اتحادی آهنین با امریکا» دارد در بخش عامه‌پسند هالیوود بی‌سابقه بلکه کمی بودار است (گنبد آهنین هم به کنار). بوراویا کشوری است که به همسایه‌ی بی‌دفاع خودش به بهانه‌ی نجات از دولتی استبدادی حمله می‌کند. این استدلال به علاوه‌ی روس‌بودن مهاجمان می‌توانست آدم را یاد جنگ با اوکراین بیندازد ولی شباهت مردم جرهانپور به عربها و مسلمانان، حمله به غیرنظامیان و آن ستاره‌ی هشت‌گوش پرچم بوراویا نمی‌گذارد. این نشانه‌ها به علاوه‌ی اشارات ریزتر در فیلم باعث شد که حتّی کنارگذاشتن باسم یوسف از پروژه به علّت دفاع از مردم فلسطین هم جلو برداشتهای رایج از فیلم را نگیرد.

 

نکته‌ی دوّم - جدای از خود فیلم و سازندگانش- تغییر فاحش فضای رسانه‌ای و افکار عمومی جهان علیه اسرائیل است که حتّی چند نماد و نشانه‌ی باربط یا بی‌ربط  در یک فیلم می‌تواند بهانه‌ای برای داغ‌شدن بحث دفاع از فلسطینیان بی‌دفاع شود. نوشتن و گفتن از فلسطین آرام‌‌آرام دارد به یک مد روشنفکری تبدیل می‌شود و حتّی بیان یک عبارت در یک سخنرانی به تشویق حضّار می‌انجامد. تعداد یهودیانی که در انتقاد از اسرائیل سخن می‌گویند روزبه‌روز بیشتر می‌شود و جدای از یک اقلیّت عقب‌مانده‌ی ایرانی احتمالاً ساکنان سرزمینهای اشغالی در آینده‌ی نزدیک تنها مدافعان سیاستهای دولت اسرائیل خواهند بود.