مدارای ایرانی

         

پس از روی کار آمدن جمال عبدالنّاصر و طرح اید‌ه‌ی پان عربیسم، بسیاری از معلّمان، استادان و متخصّصان کشورهای پیشرفته تر مانند مصر و عراق برای آموزش و گسترش دانش به کشورهای کوچک‌تر رفتند. یکی از کسانی که مشمول این طرح شد، یکی از استادان پزشکی دانشگاه بغداد بود که برای آموزش به کویت که آن زمان کشوری عقب مانده به شمار می آمد رفت. او حدود سی سال به آموزش و طبابت مشغول بود تا جنگ عراق پیش آمد. وی که مانند همه‌ی کویتی‌ها گریخته بود پس از بازگشت با اخطار حکومت کویت روبه رو شد که باید هرچه زودتر خاک کویت را ترک کند. دلیلش را که جویا شد، جواب دادند  چون عراقی هستی. او گفت که من سالها در کویت زیسته‌ام و حالا بیشتر کویتی‌ام تا عراقی، گذشته از این من مدّتها به دانش این مرزو بوم خدمت کردم حالا این تاوان من است؟ و از همه‌ی اینها گذشته دیوانه‌ای به نام صدّام به کشور شما حمله کرده این وسط گناه من چیست جز متولّد عراق بودن؟ جواب یک کلام بود شما به دلیل اینکه عراقی الاصل هستی بعلاوه‌ی تمامی عراقی‌های دیگر باید کشور را ترک کنی.

پس از اشغال عراق توسّط آمریکا و بازشدن مرزها شاهد عراقی‌هایی هستیم که برای گشت و گذار- و بیشتر زیارت اماکن مقدّس- به ایران می‌آیند. اهلش می‌دانند که با توجّه به کم بودن جمعیّت عراق در زمان جنگ تقریباً همه‌ی افراد مذکّر در این کشور دستکم برای مدّتی کوتاه به اجبار به جنگ اعزام شدند؛ یعنی اینهایی که امروز آزادانه در خیابانهای ما پرسه می‌زنند، چند سال پیش علیه ما اسلحه برداشته بودند و چه بسا ایرانی هم کشته باشند ولی اینجا کسی کار به کار آنها ندارد. جز بعضی جوانان روشنفکرشان دید بقیه به ایران تفاوت چندانی با قبل نکرده و گاه متوجّه بدوبیراه گفتن آنها به ایرانیها می‌شوم.

این دو روایت را با هم مقایسه کنید. اخلاق و رفتار مردم کشورهای مختلف تابع بسیاری مسائل از جمله تاریخ و فرهنگ و جغرافیای آنان است، مثلاً نوعی برتری طلبی یا انزواجویی که هنوز در کشورهای جزیره‌ای دیده می شود و مانند آن. ایران که همیشه در چهارراه حوادث قرار داشته و بارها تاخت وتازها و حمله‌ها را تجربه کرده و هربار با نیروی فرهنگ خود بر توحّش اشغالگران غلبه کرده هم از این وصف برکنار نیست. نوعی سازش یا پذیرفتن تغییر در رفتار ساکنان این مرزوبوم مشاهده می شود که به راستی گوهری یکدانه است. حیف است مایی که با دشمنان اهل مداراییم با دوستان اهل مروّت نباشیم.