نگاه رسمی به کودک

          

انیمیشنهای ساخته شده در غرب ورای مسائل تکنیکی چرا اینقدر جذّابند؟ این را می توان از میزان فروششان فهمید. درست است که فرزندان والدین را هم به همراه خود به سینما می برند ولی اگر آنچه نمایش داده می شود، برای بزرگسالان جذّابیّتی نداشته باشد این همراهی تکرار نمی شود. کارتونها مال ِکودکان است ولی با دیدی که می داند آنها بزرگسالان آینده هستند و در پوشش داستان پردازی‌های دقیق به تمام احساسات و عواطف انسان صرف نظر از سن و سالش پرداخته می شود. ولی انیماتورهای اینجایی- صرف نظر از داستان پردازی ناقص  و شعارگونه و تکنیک ضعیف- بر اساس برداشتی سنّتی کودکان را به اصطلاح بچّه می انگارند و آنها را دستکم می گیرند.

این نگاه را می توان به کُلّ گفتمان رسمی ایران سرایت داد، خصوصاً نظام آموزشی. نظامی متّکی بر رابطه‌ی یکسویه‌ی شاگرد و معلّم و یادگیری متن محور با تأکید بر حفظیّات. آزمون و خطایی نیست و طفل، نیمی از اوقات دوازده ساله را به فراگیری مطالبی می گذراند که شاید به یک دهم آنها احتیاج داشته باشد. امتحانهای ِمداوم، دانش را که پدیده‌ای انسانی، اختیاری و سیّال است به مجموعه‌ای منجمد و دستوری تبدیل می کند. کتابهای کمک آموزشی نشانه‌ی آشکاری از عدم موفّقیّت کتابهای اصلی هستند که تلاش می کنند با دسته‌بندی و خلاصه کردن- بخوانید، طوطی‌وار کردن- مطالب آنها را به خورد بچّه‌ها بدهند. این مقدّمه‌ای بر نوشته‌هایی می تواند باشد که به نظام آموزشی می پردازند، امور پرورشی که خود قصّه‌ی پر غُصّه‌ای است که مجالی دیگر می خواهد.

وقتی غذای فکری برای کودکان ما فراهم نباشد، آنها به آنچه به اجبار بهشان داده می شود توجّه نمی‌کنند و آنچه برای بزرگسال مناسب است را برمی گزینند. به پویانماییهای تبلیغاتی مثل مجموعه‌های آموزش رانندگی یا طرزصحیح مصرف برق و گاز علاقه مند می شوند و پای سریالهای طنز بزرگسالان می‌نشینند. تکیه کلامهای آنان را تکرار می کنند و عملاً با فضایی فکری آشنا می‌شوند که برای آنان مهیّا نشده ‌است. کودک با بزرگ شدن مدام در حال نفی گذشته‌ی خود و جست و جوی هویّتی نو و تجربه‌ی آنچه تا به حال نداشته است. وقتی نوجوان در مرز جوانی احساس کند که در دنیای بزرگسالان چیزی نیست که تجربه نکرده باشد نباید از روی آوردنش به فرهنگهای دیگر یا تجربه‌های غیرمتعارف تعجّب کرد، این آشی است که به دست خود پخته‌ایم.