انفجار نور

انقلاب‌نامه -۳                                                                                         جمعه ۲۱ بهمن ۱۳۹۰

          

ادّعای به همراه داشتن تأیید الهی، یکی از شباهتهای یادداشت پیش، محرّک بسیاری از جنبشها و حرکتهای سیاسی-اجتماعی در جهان بوده است. در حالیکه همواره بین تلاش برای خردورزی به گفتار یا کرداری عقلانی نمی‌انجامد، سعی در فهم دین و عمل بر اساس آن، مطابق دین نخواهد بود و گرنه شاهد این همه اختلاف در مذاهب نبودیم. «تقلّب» جایی رخ می‌دهد که کسی به جای اوّلی، دوّمی را ادّعا کند؛ یعنی به جای اینکه بگوید بر اساس فهم خود از دین حرف می‌زنم، بگوید حرف من حرف دین است. به جای اینکه خود را یکی از عالمان دین- گیرم عالمترین یا پرطرفدارترین آنها- بگوید من به نیابت از امام یا خدا حرف می‌زنم («پیرامون بابی‌گری» در همین زمینه است). یوسفی اشکوری بر همین اساس یک مجموعه مطلب نوشت که هم عنوان نارسایی داشت (حاكميّت خدا، بزرگترين دروغ تاريخ) و هم طولانی و مسلسل بود و خواننده را می‌رماند. 
    

پیشتر اینجا از اختلاف نظر دو تن از شاگردان امام صادق درباره‌ی دایره‌ی مالکیّت امام معصوم نوشته بودم (آیا امام مالک تمام دارایی‌های ماست یا فقط خمس اموال؟) امروز برداشت طرفداران ولایت مطلقه فقیه (از جمله خود رهبر) از محدوده‌ی مالکیّت وی یادآور همان بحث است. همانطور که اینجا نوشتم وی همه‌ی انفال و پول نفت را در اختیار ولی می‌داند و در پاسخ به اعتراض برخی طلّاب که به دادن پولهای زیاد دولت به حوزه ایراد می‌گرفتند گفت که پول خود ماست که از یک جیب درآوردیم و در جیب دیگر می‌گذاریم. (کسانی که درباره‌ی مسائل اجتماعی معاصر مثلاً نقش نفت در ساختار سیاسی ایران بحث می‌کنند، ریشه‌های نظری و عقیدتی جامعه را دستکم می‌گیرند، پرداختن پول نفت در صورتی منشأ می‌تواند بشود-اگر بشود- که بازپرداخت اموال مردم به خودشان باشد وگرنه پرداخت مال ولیّ فقیه به آنان، آنها را وابسته‌تر و مطیع‌تر می‌کند). حتّی حرکت استعماری نوين کشورهای غربی، پشت خود نظر کلیسا را داشت که پاپ را مالک تمام کره‌ی زمین اعلام کرده بود، پس اشکالی نداشت که کشورهای مسیحی، مایملک رئیس مسیحیان را از صاحبان ظاهری آن بازپس گیرند. 
    

درست درآمدن پیش‌بینی‌ها حتّی نظریّاتی عادی و معمولی مانند نظر هانتینگتون را جدّی و درخور بحث می‌کنند چه رسد به آینده‌نگریهای مذهبی. برخی دوستان از من خواستند که درباره‌ی گفتارهای منسوب به اطرافیان رهبر اوّل و دوّم انقلاب -که رهبری آنان را پیش‌بینی کرده بودند- چیزی بنویسم. اگر–به فرض- کسی دارای توانایی پیش‌بینی باشد، باید بتواند ریاست صدّام و قذّافی بر عراق و لیبی را نیز از پیش بگوید ولی این چه ربطی به حقّانیّت آنها دارد؟ هر کنشی در عالم- بر اساس دیدگاه دینی- با اذن خداست و گرنه رخ نمی‌داد ولی  درست، دینی و الهی بودن آن بحث دیگری است. این اشتباه ناشی از خلط دو اراده‌ی تکوینی و تشریعی  خداوند است. اینگونه است که گفته می‌شود فهرست نام نمایندگان مجلس را امام زمان امضا کرد ولی اگر صرف رخدادن یک واقعه برای این ادّعا کافی باشد، قاتلان حسین بن علی هم ادّعا می‌کرد که خدا آنان را کشت. بسیاری از گفته‌ها یا گفته‌های منسوب به آیت‌الله خمینی در همین چارچوب می‌گنجد، «خرّمشهر را خدا آزاد کرد»؟ بله ولی عراقیان هم می‌گویند فاو را نیز خدا آزاد کرد. «هلیکوپترهای امریکایی در طبس را ما ساقط کردیم؟ یا خدا ساقط کرد؟» صرف نظر از ثنویّت نهفته در این کلام (یعنی «یک عمل یا كار ماست یا كار خدا» که سخنی اشتباه است) ایرباس ایرانی را هم خدا ساقط کرد چون عملی در دار وجود جز با قدرت و اجازه‌ی او رخ نمی‌دهد. به سادگی یک پیروزی را می‌توان تأیید الهی نامید ولی این به معنای تأیید ادامه‌ی آن یا تضمین سرنوشت آن نیست تازه عین آن را کسان دیگر نیز می‌توانند ادّعا کنند مانند: «انقلاب ما انفجار نور بود». 
    

اسرائیل سالهاست که به دروغ مدّعی حکومتی سکولار و مترقّی بوده است در حالیکه نضج‌گیری و رشد آن جز بر پایه‌ی برداشتی افراطی از دین یهود ممکن نبوده است. با ترور رابین و قدرت‌گیری خاخام‌ها این مسئله بیش از پیش مورد توجّه قرار گرفت. علاوه بر بودن شواهدی از فعّالیّتهای رسمی دولتی در همین زمینه- مانند تلاش برای یافتن تمام حیوانات کشتی نوح (که از دید آنها در ارض کنعان به زمین نشست) و تلاش ژنتیکی برای تولید گوساله‌ی سرخ (از علایم آخرالزّمان یهودی)-  جنبشهای بنیادگرای یهودی- به ویژه گروه مؤمنان یا «گوش امونیم»- بر اساس همین یقین به حقّانیّت سالهاست که تمام رخدادهای جاری را بر اساس خواست خدا و در جهت مشیّت او- و لاجرم تأیید خود- تفسیر می‌کنند. آنها تشکیل دولت یهودی را از علایم آخرالزّمان می‌دانند، نطفه‌ی پیدایش همین گروه از نطق معروف خاخام کوک در مه ۱۹۶۷ شکل گرفت که وی در حسرت جداشدن بخشهایی از سرزمین اسرائیل، حبرون، اریحا و شخم (نابلس)، می‌گریست وقتی چند هفته بعد در ژوئن همان سال اریحا و شخم به دست اسرائیل افتاد، آن گفته‌ها جنبه‌ای پیش‌گویانه به خود گرفت و این مناطق مزار مریدان او شد. آنان در تاریخچه‌ی خود «لحظات مقدّس» زیادی دارند، از جمله موفقیّت در به‌راه‌انداختن جنبش مردمی در مخالفت با عقب‌نشینی چند کیلومتری از بلندیهای جولان یا اقامت در سباستیا (جایی نزدیک پایتخت باستانی آنها و مکانی برای نفوذ به مناطق عرب‌نشین) که آن را با فتح باستیل در انقلاب فرانسه یا ورود رهبر انقلاب به مهرآباد مقایسه کرده‌اند. پیروزی رؤیایی در جنگ شش روزه، کشور را از آستانه‌ی انهدام به اوج افتخار رساند.  از دیدگاه مذهبی بلافاصله این پیروزی دست تقدیر، تجلّی اراده‌ الهی و تأیید او تفسیر شد و حتّی غیرمذهبیان را وادار کرد که در توصیف آن از واژه‌های مذهبی استفاده کنند. کوک، پیروانش و اکثر اسرائیلیان، تحوّل ناشی از این پیروزی را «انفجار نور» نامیدند.