هفته‌ی وحدت!

                                                                                      ‌                 دوشنبه ۱۴ دی ۱۳۹۴

   

تأمل پیرامون هفته‌ی وحدت امسال را سبک-سنگین می‌کردم که این وقایع رخ داد؛ نکته‌ی اصلی را اوّل می‌گویم:

یک. هرگونه دعوت به وحدت بین مذاهب، ادیان -و بلکه جامعه‌ی انسانی به معنی وسیع- بایسته است که فارغ از معنای سیاسی آن درک شود. یعنی اینگونه نیست که مثلاً بحث از اتّحاد بین دو نظام ایران و عربستان باشد تا اشکالات وسیعی که به ذهن همه می‌رسد پیش آید. نه اینکه موضع سیاسی بی‌اهمیّت باشد ولی در مرحله‌ی چندم است و سیاستمداران اگر هنری داشتند تا به حال نموده بودند. روشنفکر به دنبال حقیقت است به خلاف سیاستمدار که به منفعت می‌اندیشد. اگر بحث بین ایندو خلط شود، هیچ نتیجه‌ای حادث نمی‌شود. پس بین نوشته‌های متعدّدی که به وهّابیّت حکّام سعودی یا شیعه‌پروری نظام ایران یا جزآن می‌پردازند، به دنبال آنهایی باشیم که در گذشته و حال،‌ شیوه‌هایی را می‌پسندند که افراد را به هم نزدیک کردند و می‌کنند.

دو. پس از سخنان روحانی در هفته‌ی وحدت، اردوغان گفت که ایران در حالی این حرفها را می‌گوید که در سوریه به دنبال فرقه‌گری است. عین همین اتّهام را می توان به ترکیه زد؛ یعنی اگر برچسبی هست، به هر دو طرف می‌خورد با این تفاوت که اصولاً ترکیه و چند کشور عربی، در نظامی و فرقه‌ای شدن اعتراضات سوریه نقش داشتند و به هر دو طرف ظلم کردند؛ هم به نظام مستقر و هم معترضان غیرتکفیری سوریه. از این آب گل‌آلود فقط امثال داعش بهره بردند. پیش از پرده‌دری آگاهانه‌ی داعش، سایت اخوان‌المسلمین ایران درباره‌ی توهّم خواندن «جهاد نکاح» مطلب نوشت و تلویحاً از مجاهدان عرب حمایت کرد در حالیکه شواهد بسی بیش از آن بودند که کتمان‌پذیر باشند. بعد هم که داعش آمد و همه را روسفید کرد، ندیدیم که نویسنده سخنش را اصلاح کند. علمای اهل تسنّن ایران از حمله‌ی روسیه به «مسلمانان» ابراز نگرانی کردند ولی ندیدیم که وقتی مقام امنیّتی سعودی در عملی عجیب خبر دیدارش را با مقام امنیتی اسرائیل علیه ایران رسانه‌ای کرد، کسی اعتراض کند. یکی از اهل تسنّن ایران چندسال پیش مسئله‌ای را طرح کرد که چرا اهل تسنّن ایران «روشنفکری دینی » ندارند. جوابش را از لابه‌لای سطور بالا می‌تواند پیدا کند.

سه. باخت در معادلات منطقه، ناپختگی نوآمدگان، اشتباه راهبردی در محاسبات، عواقب جنگ یمن و توجیهاتی مانند این را در توجیه رفتار اطرافیان ملک سلمان می‌گویند. بهتر است در کنار اینها یا به جای اینها، این رویّه را نوعی کنش آگاهانه‌ی سیاسی بدانیم تا بتوانیم نتیجه‌ای حاصل کنیم. عربستان آگاهانه ایران را به عنوان دشمن اوّل منطقه انتخاب کرده است. در زمان پادشاه پیش هم عربستان مشوّق اصلی اسرائیل در برانداختن جنبش حزب‌الله بود. این همان کاری است که ایران در چندماه گذشته انجام داده است. شبکه‌ی العالم مدّتهاست که عربستان سعودی را در تحلیلهای خود مقدّم بر امریکا و حتّی اسرائیل کرده است. به نظرم هر دو طرف آگاهانه وارد این بازی جدید شده‌اند.

چهار. نقش وهّابیّت در به آتش کشیدن منطقه (چه وجه حکومتی و چه شبه نظامیان تکفیری) غیر قابل انکار است. تلاش برای «وحدت» همیشه ممکن است جز با کسانی که هرگونه وحدت را نفی می‌کنند. از این پس از دید من تلاش برای وحدت نمی‌تواند شامل وهّابیّت و نزدیکان آنها شود؛ بلکه باید تشیّع و تسنّن با در پرانتز گذاشتن تکفیریان، به دنبال وحدت باشند. در این میان الأزهر و قم نقش اصلی دارند و باید میرات بروجردی و شلتوت را احیا کرد. راهی جز این نیست.

پنج. در ایران همیشه کسانی هستند که از دیوار سفارتی بالا بروند؛ اینکه عربستان رابطه‌اش را با ایران قطع کند مهم نیست ولی نباید علّتش این باشد. ایران در این زمینه کارنامه‌ی بدی دارد. چندسال طول کشید تا جریان سفارت انگلیس رفع و رجوع شود؟ ایران زمانی می‌تواند جلو تکرار اینها را بگیرد که سالگرد اشغال سفارت امریکا را جشن نگیرد و گرنه این اشغالها ماهیّتاًً با هم تفاوتی ندارند. نوشته‌ی برادر شیخ نمر در محکومیّت حمله به سفارت عربستان به نظرم برای بیدارکردن برخی افراد کافی باشد. آیا نیاز به چیزی بیش از این داریم؟  

پ.ن: بحرین هم زیر فشار عربستان رابطه‌اش را با ایران قطع کرد. این روند بازگشت‌پذیر نیست؛ برتده آن کسی است که خویشتنداری پیشه کند و رعایت اخلاق و انسانیّت را در اولویّت قرار دهد.