آب بی‌فلسفه

                                                                                                       جمعه ۱۰ دی ۱۳۹۵

    

 

واکنشها به نامه‌ی فرهادی نشان داد که در این دیار یک هنرمند نمی‌تواند نامه‌ای ساده درباره‌ی معضلی اجتماعی بنویسد بی‌آنکه انگ بخورد. از همه عجیب‌تر نسبت‌دادن پوپولیست‌بودن به وی است. اصطلاح پوپولیست عمدتاً درباره‌ی فعّالان سیاسی و اجتماعی به کار می‌رود که با تقدیس مردم (و بیشتر اوقات فقط برخی از آنان یا حتّی توهّمی از مردمی خیالی) آنان را در برابر نخبگان یا جامعه‌ی سیاسی و احزاب قرار می‌دهند و با دادن وعده‌های مبهم و کلّی در پی به‌دست‌آوردن مقام سیاسی یا جایگاه اجتماعی‌اند.

  

فرهادی نه اهل سیاست است و نه به معنای بالا فعّال اجتماعی. در پی به‌دست‌آوردن چیزی هم نیست و به عنوان هنرمند آن اقبال مردمی را که باید داشته باشد-بیشتر از هر سینماگری-، ‌دارد. نه درباره‌ی مردم (به طور کلّی) ‌چیزی نوشته است و نه آنان را تقدیس کرده است. عبارت «بازیهای انتخاباتی» هم نفی نقش انتخابات به طور کامل نیست بلکه به انتخابات جاری در ایران نظر دارد. او اگر می‌خواست صریحتر بنویسد باید «نمایش انتخابات» را به کار می‌برد. پس او با عوام‌گرایی که جلایی‌پور می‌گوید (چه منفی و چه مثبتش) کاری ندارد. در ضمن بعید می‌دانم منتقدان پوپولیسم (یعنی کسانی که حتّی خارج از «پوپولیسم مثبت» به تعبیر جلایی‌پورند) منکر لزوم توجّه به مردم و مشکلاتشان باشند.

هنرمندی خبری تلخ را دیده و تکان خورده و بی‌مصلحت‌سنجی رایج (یعنی به میان آوردن سی‌وچندسال گذشته) نامه‌ای نوشته و نتیجه‌اش را هم دیدیم که واکنش افراد و مقامات آغاز شد. خیلی بد است که فضای نقد در ایران از عامه تا خاصه حکایت آن پیرمرد و پسر و مرکبشان باشد که هرکس کاری کرد، ‌نقی بزنیم. تئوری‌زدگی خواص و چسباندن یک صفت مد روز و شبه‌عالمانه هم در این میان حکایتی دارد،‌ واقعاً لازم نیست آب را هم با فلسفه بنوشیم. 
  

پ.ن: عنوان از سپهری: «آب بی‌فلسفه می‌خوردم»؛‌ صدای پای آب