قطار انقلاب؛ روایت دوّم

                                                                                                  دوشنبه ۷ اسفند ۱۳۹۶

   

در بحبوحه‌ی انقلاب اگر ماشین کسی روی ماشین دیگری خراشی می‌انداخت یا مختصر صدمه‌ای می‌زد چه بسا جواب می‌شنید که «برو فدای سرت». در آن گرماگرم «بهار آزادی» و امیدواری به آینده‌ی بهتر جایی برای دعوا نبود. در حالت عادی باید منتظر افسر باشند و تعیین خسارت یا توافق طرفین. حالا امّا خیلی پیش می‌‌آید که گفتگوی لفظی بدل شود به ناسزاگویی و بعد سروکلّه‌ی قفل و زنجیر هم پیدا شود. همین حالت را در دیگر روابط انسانی مانند روابط زناشویی نیز می‌توان یافت که در آغاز ازدواج و شکوفایی غنچه‌ی عشق، همه‌چیز خوب است و هر تفاوتی به دیده‌ی اغماض نگریسته می‌شود امّا در حالت عادی نیاز به گفتگو و تفاهم یا احیاناً پادرمیانی موسفیدان فامیل است ولی وای به وقتی که کسی نتواند زیستن زیر یک سقف را با دیگری تاب بیاورد، آن وقت است که یک جمله سر میز شام جرقّه‌ی جدالی خانمانسوز می‌شود.

  

روز دوشنبه زنان و دختران توانستند بازی بسکتبال ایران و عراق را از نزدیک ببینند ولی این «دستاورد» بازتاب چندانی بین طیف منتقد نداشت. صرف‌نظر از اینکه پس‌دادن دوباره‌ی چیزی که تا همین اواخر از آن زنان بود تا چه حد پیشرفت به شمار می‌‌آید، به نظر می‌آید مشکل اصلی جای دیگری است. انباشته‌شدن مطالبات ریزودرشت کار را به جایی رسانده که جز طرفداران دربست نظام و اصلاح‌طلبان نرمالساز* کسی به‌سادگی از یک قدم پیشرفت خوشحال نمی‌شود که سهل است، بعضی آن را نشانه‌ی ریاکاری و امتیازدهی حکومت از سر ناچاری هم می‌دانند. اگر بیش‌خواهی امتیاز باشد، همه‌چیز را یکجاخواستن افراطی بیش نیست.

همه می‌دانیم که ولاییان اصطلاحی دارند به نام «قطار انقلاب» که چهل‌سال است مشغول پیاده‌کردن صغیر و کبیر از آنند. گویا حالا برداشت دیگری از آن دارد رایج می‌شود که به «انقلابیان ضدّانقلاب» یا مخالفان حکومت حاضر تعلّق دارد. آنان هرکه را که اندکی مخالف خود بدانند از قطار خیالی انقلاب آینده پیاده می‌کنند. آنان ابتدا از خود نظام آغاز کردند، ‌سپس اصلاح‌طلبان سپس جنبش سبز و...الخ. حتّی بی‌بی‌سی برای یک خبر یا حتّی یک تویت هدف حمله و بایکوت قرار می‌گیرد. منتقدان ساکن خارج هم که یا دست‌نشانده‌ی نظامند یا خائن یا جاسوس. خلاصه شیر انقلاب اینان نه یال و دم و اشکم که هیچ اعضا و جوارحی ندارد جز خودشان که نمی‌دانم دقیقاً کدام عضو از آن شیر وهمی‌اند.

پیشتر اختلاف منتقدان نظام بیشتر بر سر این بود که گرچه از وضع فعلی ناراضی بودند ولی هدفهای مختلفی داشتند؛‌ حالا امّا داشتن هدف مشترک هم انگار دیگر موجب همراهی نمی‌شود. این نقد سرکوهی بر بیانیّه‌ی آزادیخواهان بسیار تعجّب‌برانگیز بود که چون جواب یادداشت کدیور-قدیانی شامل آن هم می‌شود،‌ من وارد جزئیّات آن نمی‌شوم. عجیب است که حتّی خواستن «دموکراسی پارلمانی سکولار» هم باعث نمی‌شود عبارات غریبی مانند «تجاوز به زبان» را در ابتدای نقد خود به کار نبریم. (فقط یک نکته درباره‌ی این نقد: ارائه‌ی قانون اساسی پس از رای‌آوردن یک نظام سیاسی در همه‌پرسی است نه پیش از آن)

  

هیچ چیز برای یک نظام خواستنی‌تر از این نیست که جمع مخالفان خود را در حال جدل همیشگی و جدالی بی‌سرانجام ببیند. نیرویی که باید صرف تغییر وضع موجود شود، صرف کشمکش با هم می‌شود و البتّه در این میان کسانی هم به عمد هیزم‌بیار معرکه‌اند. دیدگاهی به فکر بهروزی ایرانیان است که تمام سلایق را زیر یک سقف بخواهد حتّی مدافعان نظام کنونی را. فقط کسانی از بازی دموکراسی استثنایند که بازی را به هم می‌زنند. بی‌پرده بگویم که این «بازی‌به‌‌هم‌زنان» فقط در اردوگاه ولایت نیستند بلکه پشت نقابهای دموکرات و آزادیخواه هم پنهان شده‌اند.

*اصطلاح «اصلاح‌طلب نُرمالساز» از آن تقی رحمانی است.