رأی اعتراضی

۷ اسفند -۲

                                                                 ‌                                یکشنبه ۲۵ بهمن ۱۳۹۴

  

۱- در ایمای پیش از سه گونه رأی‌دادن ِاعتراضی، ‌ایجابی و سلبی گفتم. معنای رأی ایجابی که معلوم است،‌ پیرامون رأی سلبی نیز در این چند روز کم‌وبیش نوشتند. پرداختن تفصیلی به این دو را به بعد وامی‌نهم؛ امّا رأی اعتراضی چیست؟ رأی اعتراضی آن رأی است که محتوایش مهم نیست بلکه نفس رأی‌دهی نشانگر نوع نگرش و بیان نظر رأی‌دهنده است. این رأی، اعتراض به شیوه‌ی برگزاری یک انتخابات یا نظرسنجی است و نه تأیید آن.

برای تقریب به ذهن، یکی از برنامه‌های «نود» در هنگامه‌ی پس از انتخابات را به یاد بیاورید. در آن برنامه معترضان قرار گذاشتند برای نشان‌دادن اعتراض و حمایت از جنبش سبز به گزینه‌ی دو (هرچه باشد) رأی بدهند. آنان از اساس نمی‌دانستند که مسابقه‌ی پیامکی درباره‌ی چیست و گزینه‌هایش کدام است. پس از بالارفتن غیرعادی آمار ِرأی‌دهندگان به گزینه‌ی دو،‌ اعلام شد که اینترنت از کار افتاده است و ادامه‌ی اعلام نتایج نظرسنجی مقدور نمی‌باشد!
  

۲- به استدلال دو گروه زیر درباره‌ی شرکت کردن یا نکردن در انتخابات توجّه کنید:

یک. از تمام واجدان رأی دعوت می‌شود که از منتقد و معترض نظام گرفته تا طرفدار حاکمان نظام، در جهت منافع ملّی در انتخابات شرکت کنند.

دو. نظام همیشه تلاش کرده است که همیشه مردم را بین گزینه‌های بد و بدتر قرار دهد و از آنان برای شرکت در انتخابات (سوء)استفاده کند.

هر دو گروه فوق این پیش‌فرض را دارند که هرگونه شرکت در انتخابات به معنای تأیید نظام حاکم است و این اشتباه است. رأی اعتراضی هم رأی‌دادن است و هم تأیید نظام حاکم و مسئولان آن نیست. چه بسا می‌تواند به معنای نفی یک نظام هم باشد.

۳- از آنجا که این گونه رأی‌دادن ربطی به محتوای گزینه‌ها ندارد و معنایش را توافق جمعی معلوم می‌کند، برای معنابخشی به این رأی‌دادن، هر امری را می‌توان اعتبار کرد. فرض کنید در انتخابات خبرگان همه‌ی نامزدها از یک طیف باشند و معترضان قرار بگذارند که برای اعتراض به ۲۶سال رهبری خامنه‌ای به یک فرد خاص (ترجیحاً گمنام) رأی داده بدهند و این فرد با دوبرابر رأی بیشتر از نفر اوّل حائز رتبه‌ی اوّل انتخابات شود؛ چنین کنشی به مراتب از تحریم اثرگذارتر است. چون تحریم، سکوت و خودداری از مشارکت است که گرچه بسیار مؤثّر بود ولی در قبال این کنش ِهدفمند و پیام‌دار، ضعیف‌تر است. در نظر داشته باشید که این فقط یک مثال بود و در انتخابات پیش رو می‌توان رأی دهی اعتراضی  را با رأی ایجابی و سلبی در هم آمیخت و انتخاباتی متوسّط یا حتّی خوب برگزار کرد.

۴- همانگونه که مشاهده کردید این روش می‌تواند یک انتخابات سترون را حتّی به یک رفراندوم تبدیل کند. ولی این بسته به هماهنگی فعّالان سیاسی، ‌توان رسانه‌ای آنان و تربیت سیاسی مردم است. به نظرم فعّالان سیاسی تا اینجا برای این انتخابات کوتاهی نکرده‌اند و رسانه‌های مجازی و موبایلی هم جور ِنبود ِفضای آزاد را می‌کشند؛ می‌ماند تربیت سیاسی مردم. پس از تحریم سال ۹۰ و انتخابات عجیب ۹۲ که گزینه‌ای نه‌چندان مطلوب فقط به واسطه‌ی حمایت سران منتقد و جواب مثبت بخشی از معترضان انتخاب شد،‌ حالا می‌توان با اطمینان بیشتر گفت که «این مردم» توان انجام انتخابات پیچیده‌تر را دارند. و این شگفتی روزگار است که انتخاباتی که در هر جای جهان می‌تواند به سادگی گرایش سیاسی مردم را تعیین کند، ‌در این سامان نیاز به این پیچیدگی‌های غریب دارد.

نکته: این برنامه نیاز به یک عامل دیگر هم دارد و آن، امانت‌داری دولت از آرای مردم است. سخنان یکی از مشاوران رؤسای جمهور گذشته درباره‌ی دستور خامنه‌ای به آنان برای تعویض‌نکردن او نشان داد که دامنه‌ی دخالتهای رهبر نظام از آنچه فکر می‌کردیم فراتر بوده است. امیدوارم روحانی بتواند این انتخابات را آبرومند و بدون اعمال نظر اطرافیان رهبر انجام دهد.

پیشین: مقدّمه، یک